Nieuws

Onthulling gerestaureerd zelfportret in tentoonstelling 'Jo Koster, kunstenaar' in Museum Gouda

Een bijzonder moment in Museum Gouda: de onthulling van het gerestaureerde zelfportret van Jo Koster. Dit schilderij uit particulier bezit neemt een centrale plaats in binnen de aankomende grote tentoonstelling Jo Koster, kunstenaar (19 april 2025 tot en met 4 januari 2026). Voor het eerst sinds lange tijd is nu weer prachtig te zien hoe Jo Koster kleur toepaste in deze realistische en sprankelende weergave van haar eigen gezicht.

"We zijn ontzettend blij dat het gerestaureerde zelfportret van Jo Koster nu in volle glorie schittert in deze tentoonstelling. Het is de hoogste tijd dat iedereen de kwaliteit van deze kunstenaar ontdekt!" Aldus museumdirecteur Femke Haijtema.

• Jo Koster, kunstenaartot 4 januari 2026
  

MeToo in de kunst grote impact in Gouda

De tentoonstelling over Susanna en de ouderlingen, een eeuwenoud verhaal over een jonge vrouw die wordt belaagd door twee machtige mannen, onderzocht waarom kunstenaars dit #MeToo verhaal keer op keer vastlegden. Topstukken uit binnen- en buitenland kwamen naar Gouda. Zo was een monumentaal meesterwerk van Artemisia Gentileschi voor het eerst in Nederland te zien, een ander hoogtepunt was een kwetsbare tekening van Rembrandt. Er was nieuw werk van kunstenaar Susanna Inglada en in een audiotour legden de De Sekszusjes de link naar het heden en nodigden mensen uit tot gesprek. Bezoekers gaven de tentoonstelling veel negens en tienen, maar ook een paar onvoldoendes – de gemoederen werden in beweging gebracht. Een greep uit de bezoekersreacties:

“Heel mooie en creatieve expositie! Niet standaard gemaakt maar sprankelend!” Hillie
“Wat fijn dat ik deze tentoonstelling gezien heb. Mooi, maar ook wel confronterend. #metoo” Susanna (Groningen)
“Wat een schitterende tentoonstelling! Helaas nog broodnodig.” Leny (Etten)
“Een vreselijke Suzanna tentoonstelling. Heel woke, uit z’n verband gerukt”
“Prachtige en gedurfde tentoonstelling. Petje af. Nodig.” Willy
“Was erg interessant. Cadeautje van onze dochter + kleindochter” Fam A. Hofland
“Prachtige tentoonstelling, Speciaal uit Alkmaar gekomen voor de laatste dag Susanna. Bedankt” Sacha en Eveline

Economische impact
Susanna kreeg in NRC én Trouw 5 sterren en werd in verschillende media genoemd als een van de hoogtepunten van 2024. “De hoogste tijd […] weldoordacht en soms confronterend”, aldus Joke de Wolf in Trouw. De aandacht in de nationale pers bezorgde Gouda een mediawaarde van bijna € 2 miljoen. Ook de radiocampagne met Hanneke Groenteman droeg bij aan het bezoekerssucces. Uit publieksonderzoek onder 650 bezoekers blijkt dat ruim 80% van hen speciaal vanwege de tentoonstelling van buiten naar Gouda kwam. De helft van deze bezoekers was in geen jaren in de stad geweest en ruim 5.000 mensen ontdekten de stad zelfs voor het eerst. Van alle cultuurtoeristen die voor Susanna naar Gouda kwamen ging meer dan 80% vervolgens winkelen, eten, slapen of andere bezienswaardigheden bezoeken. Naar eigen zeggen gaven deze extra bezoekers in de stad gezamenlijk minimaal €1.482.427 uit. “Geweldig om met deze belangrijke tentoonstelling bij te kunnen dragen aan het imago van Gouda als culturele hotspot en aan de lokale economie!” aldus Femke Haijtema, directeur van Museum Gouda.

Jongeren
Het programma rondom Susanna was breed en innovatief en gericht op het bereiken van jonge bezoekers. De Sekszusjes, bekend van de gelijknamige openhartige educatieve YouTube-serie, deelden in een audiotour hun visie op de lotgevallen van Susanna en werkten mee aan een bijzonder onderwijsprogramma over grenzen en consent voor het VO en MBO. Dit wierp zijn vruchten af. Er kwamen naar Susanna ruim 30% meer 20-ers en 30-ers dan gebruikelijk, en een kwart van hen gaf een 10 als rapportcijfer. Bijna 1.000 jongeren namen deel aan een van de educatieve programma’s. Tijdens de schoolprogramma’s voerden leerlingen bijzondere en open gesprekken over consent en victim blaming. Bij creatieve workshops zoals de Samenmaakavond met kunstcollectief Jong Belegen en een Singer-songwriter workshop met de muzikanten van Zuster Zonnebloem en Gro-up buurtwerk ontstonden nieuwe verbeeldingen van Susanna’s verhaal. De Talks & Docu-avond rond #MeToo, met bijdragen van o.a. De Sekszusjes, kunstenaars en filmmakers, bood ruimte voor open gesprekken.

“Mij is altijd een ouder echtpaar bij de kassa bijgebleven. Hun kleindochter had de speciale Susanna rondleiding voor scholen gehad en er thuis met de familie over gepraat. Hierdoor kwamen opa en oma ook naar de tentoonstelling kijken. Dit omvat eigenlijk alles, het sprak de jongeren aan. Er werd over het onderwerp thuis gepraat en daardoor werd het museum weer bezocht door anderen”, zo vertelt museummedewerker Verony.

Duurzaam
Duurzaamheid is voor Museum Gouda een belangrijk uitgangspunt, om de voetafdruk van tentoonstellingen te verkleinen maar ook om de realisatie van grote tentoonstellingen financieel haalbaar te maken voor ons kleine museum. Bij Susanna keek het museum zoveel mogelijk naar Nederlandse collecties, en probeerde het reisafstanden te beperken. Ontwerper Karen Polder voorzag de oude kunstwerken in Susanna van een hedendaagse context, zonder de duurzaamheid uit het oog te verliezen. Polder zette kleuren uit de voorgaande tentoonstelling bewust opnieuw in en ook vitrines werden hergebruikt. De neonverlichting uit de tentoonstelling krijgt een tweede leven bij Bo Diversity in Breda, een stichting die zich inzet voor gendergelijkheid en diversiteit.

Steun
Museum Gouda dankt alle bruikleengevers voor hun vertrouwen, en in het bijzonder het Wallraf-Richartz-Museum in Keulen, wier uitgebreide onderzoek gebruikt mocht worden voor de tentoonstelling. Om een tentoonstelling van nationale betekenis te maken, zijn nationale middelen onmisbaar. Susanna werd mogelijk gemaakt door het Mondriaan Fonds, Cultuurfonds en Fonds21. De gemeente Gouda maakte het bruikleen van het schilderij van Gentileschi mogelijk door een doorgang in het museumgebouw te vergroten en beveiligen.

Jo Koster
Nu de kunstwerken van Susanna terugkeren naar hun bruikleengevers, maakt Museum Gouda zich op voor de volgende bijzondere tentoonstelling: Jo Koster, kunstenaar. Vanaf 19 april 2025 zijn de zomerse landschappen te zien van deze onafhankelijke vrouwelijke kunstenaar die begin vorige eeuw heel Europa doorreisde.

Vermiste Brueghel duikt op in Gouda

Op maandag 3 maart jl. werd bekend dat een schilderij van Pieter Brueghel de Jonge na een vermissing van enkele decennia onverwacht is opgedoken in Gouda. Het ronde paneeltje van de beroemde 17de-eeuwse meester maakte in 2024 deel uit van de tentoonstelling Hete Vuren in Museum Gouda. Het werd te goeder trouw uitgeleend aan het museum door een particuliere eigenaar die het schilderij via vererving in bezit had gekregen. Na afloop van de tentoonstelling werd het museum geïnformeerd dat het werk als vermist te boek stond. Onderzoek door Vind Magazine-redacteur John Brozius en kunstdetective Arthur Brand wees uit dat het schilderij rond 1974 uit het Nationaal Museum in Gdansk is gestolen. Het schilderij is niet meer in Gouda en is lopende het onderzoek en op last van de Nationale Politie in bewaring gegeven.

Directeur-bestuurder Femke Haijtema: ‘Alle lof voor het onderzoek van de heren Brozius en Brand. De particuliere eigenaar en wijzelf hadden geen idee dat het schilderij ooit gestolen was. Het is prachtig nieuws voor de kunstwereld dat het nu na 50 jaar weer terecht is.’

Groot retrospectief van Jo Koster in Museum Gouda

Rode draad in de tentoonstelling is de opvallende autonomie van Jo Koster. Al op jonge leeftijd wist ze dat ze kunstenaar wilde worden en ze volgde daarvoor verschillende opleidingen. Als ze in Nederland niet vond wat ze zocht, week ze uit naar het buitenland. Koster koos voor het vrije kunstenaarschap, terwijl ze met gemak een inkomen had kunnen verdienen met portretopdrachten. Ook koos ze niet voor de veiligheid van het huwelijk, maar omringde zich met vrienden en gelijkgestemden. Vrijheid en eigenheid kenmerken ook haar werk: ze conformeerde zich niet aan een manier van werken. Koster schilderde in de stijl die ze geschikt achtte voor het onderwerp.

Adviezen en inspiratie
Een belangrijke leermeester voor Koster was kunstpedagoog en schilder H.P. Bremmer. Nadat Koster hem in 1904 opzocht, bleef ze haar leven lang met hem in contact. Meermaals liet zij optekenen hoe belangrijk zijn adviezen waren. Maar hoewel ze zich door hem liet adviseren en zich door anderen liet inspireren – bijvoorbeeld door Vincent van Gogh, Jan Sluijters en Jan Toorop – bepaalde Koster altijd haar eigen stijl en themakeuze. In de tentoonstelling wordt de grote diversiteit in Kosters oeuvre zichtbaar gemaakt, en de manier waarop zij haar eigenheid behield.

Reizen
Jo Koster reisde graag en veel. Vanaf de jaren twintig zocht ze voor langere periodes verre oorden op. Ze reisde naar bekende kunstenaarsdorpen, zoals Positano, San Gimignano en Concarneau, maar deed ook onbekendere plaatsen aan, zoals Gstaad, Mallorca en Dalmatië. Koster ondernam deze reizen alleen, met vrienden of leerlingen. In 1930 kocht ze een auto, waarmee ze met twee leerlingen naar verschillende steden in Duitsland, Oostenrijk en Tsjechië reisde. Een volgende reis ging via München langs diverse steden in Italië. Ze baarden heel wat opzien, noteerde Koster later in haar dagboek: ‘…allen waren verwonderd over 3 vrouwen alléén in de wagen en zóó ver!’ Zo nu en dan ontmoette ze gelijkgestemde kunstenaars in het buitenland, zoals Wim Schuhmacher in San Gimignano. Ze wisselden kennis en inspiratie uit, zoals te zien is in portretten die beide kunstenaars van een Italiaanse vrouw maakten.

Staphorst
Ondanks Kosters voorliefde voor het buitenland, werkte ze ook geregeld in Nederland. Zo schilderde ze veel in de omgeving van Hattem, waar ze in 1910 een huis liet bouwen. Daarnaast bracht Koster gedurende twintig jaar veel tijd door in Staphorst. Ze voelde zich er thuis vanwege de rust – het dorp was niet ontdekt door andere kunstenaars – en het omringende landschap. Ze bouwde een hechte band op met de Staphorster bevolking en kwam er vrijwel jaarlijks enkele maanden om de arbeid op het land en de boereninterieurs te schilderen. Ze legde het dorpsleven en de klederdracht in kleurrijke schilderijen en tekeningen vast. Later zou ze Jan Sluijters in Staphorst introduceren.

Het hoofdpodium
De tentoonstelling Jo Koster, kunstenaar toont kunstwerken die veelal in particulier bezit zijn, en daardoor nauwelijks te zien zijn geweest in het museum. Enkele werken zijn zelfs voor het eerst in het openbaar te zien. Te midden van kunstwerken van tijdgenoten – inspiratiebronnen én vrienden van Koster – vinden de werken van Jo Koster hun plaats in de context van haar leven. In de geschiedenis van Museum Gouda als beheerder van een grote collectie landschapschilderkunst en voorvechter van kunst van vrouwelijke makers, is Jo Koster op haar plek. Museum Gouda geeft deze bijzondere kunstenaar in 2025 het hoofdpodium, en biedt Kosters verfrissende eigenheid de ruimte om te bloeien.

Publieksprogramma
Bij de tentoonstelling ontwikkelt Museum Gouda een rijk publieksprogramma. Enkele hoogtepunten: een familieroute met vragen en opdrachten voor alle leeftijden, instaprondleidingen en speciale arrangementen voor mensen met Alzheimer. Bijzonder is de ontwikkeling van een voelschilderij, speciaal voor mensen die - net als kunstenaar Jo Koster, die op latere leeftijd aan een oogziekte leed - slechtziend zijn.

• Jo Koster, kunstenaartot 4 januari 2026
  

6 eeuwen sterke vrouwen op Internationale Vrouwendag

Ter gelegenheid van Internationale Vrouwendag is er op 8 maart een gevarieerd programma dat aansluit bij de thema’s van de tentoonstelling. Conservator Jorien Soepboer, die de tentoonstelling samenstelde, geeft dieper inzicht in haar onderzoek naar de vrouwen uit de collectie van Museum Gouda tijdens een speedtour-rondleiding. Spoken word-artiest Asmae Amaddaou versterkt stemmen van vrouwen met een krachtige performance, terwijl Laurens Moreno, als familie van Constance en Péronne Arntzenius, met live muziek de rijke erfenis van deze vrouwen tot leven brengt:

11.30 + 12.30 uur – Speedtour-rondleiding door conservator Jorien Soepboer
13.00 + 14.00 uur – Spoken word door Asmae Amaddaou
13.30 + 14.30 uur – Live muziek door Laurens Moreno

Constance en Péronne Arntzenius – een vrijgevochten duo
Een van de opvallende verhalen in de tentoonstelling is dat van de zussen Constance en Péronne Arntzenius. Tussen de twee wereldoorlogen door kozen zij volledig hun eigen weg. De zussen reisden vanaf de jaren tien door de Verenigde Staten, Canada en Mexico als een soort backpackers avant la lettre. Ze verdienden hun geld met zang, fotografie en film en creëerden daarmee een eigen artistieke en culturele erfenis. Hun gedurfde levensstijl symboliseert onbevangen vrijheid: ze namen de ruimte om te doen wat ze zelf wilden, iets wat in hun tijd allesbehalve vanzelfsprekend was. In de tentoonstelling zijn foto’s van hun reizen te zien, die hun onafhankelijkheid en vrijheidsdrang belichten.

Veerkracht
‘Ongehoord – Verzamelde vrouwen’ neemt bezoekers mee op een reis door de veelzijdige en invloedrijke rollen die vrouwen door de eeuwen heen hebben vervuld. Van baanbrekende kunstenaars en wetenschappers tot gedreven sociale activisten en ondernemende pioniers: de tentoonstelling belicht de onmiskenbare impact van vrouwen op de geschiedenis. De verhalen illustreren hoe vrouwen, ondanks de obstakels die hen werden opgelegd, niet alleen hun stempel drukten op de samenleving, maar telkens weer hun eigen pad banen, generatie na generatie.

Met dank aan
Het onderzoek naar de vrouwen in de collectie van Museum Gouda werd mogelijk gemaakt dankzij het Conservatoren Stipendium van het Cultuurfonds. Dit stelde conservator Jorien Soepboer in staat om de verborgen verhalen van vrouwen uit de collectie te onderzoeken en deze voor een breder publiek toegankelijk te maken.

• Ongehoord - Verzamelde vrouwen t/m 22 januari 2026

Spotlight op #MeToo. Talks & Docu-avond in Museum Gouda op 6 maart

Judith de Leeuw
Filmmaker Judith de Leeuw vertelt meer over haar documentaire De Hoofdpersoon (2020): een film die het #MeToo-debat toont in al zijn complexiteit. Ze vroeg prominent theaterregisseur Ruut Weissman een solo-voorstelling te regisseren over de machtsrelatie tussen een docent en een leerling. Zowel Weissman als actrice Harriët Stroet hebben persoonlijke ervaringen met deze thematiek. De documentaire toont hoe de onderlinge verhoudingen tussen regisseur, documentairemaker en actrice tijdens de repetities op scherp komen te staan.

Kees-Jan Mulder
De korte film NUDES (2022) van Kees-Jan Mulder zet jongeren en hun omgeving aan het denken over het maken van keuzes wanneer ze in aanraking komen met (ongewenst) grensoverschrijdend gedrag. Wat doe je als tiener wanneer je ongevraagd een naaktfilmpje van een klasgenoot krijgt doorgestuurd? Centraal in de film staan gesprekken tussen de mentor met individuele leerlingen.

Susanna Inglada en Zuster Zonnebloem
Kunstenaar Susanna Inglada maakte speciaal voor de tentoonstelling ‘Susanna - Van Middeleeuwen tot MeToo’ twee videowerken.
Machtsverhoudingen spelen een centrale rol in haar werk, van de politieke geschiedenis in haar thuisland Spanje tot de onderdrukking van vrouwen in de kunstgeschiedenis.
Hanne Brunekreeft is de zangeres van de band Zuster Zonnebloem. Speciaal voor de tentoonstelling schreven zij een lied over het lot van Susanna.

Praktische informatie
Datum: Donderdag 6 maart 2025
Tijd: 19.30 - 22.30 uur (inloop vanaf 19.00 uur)
Adres: Museum Gouda, Oosthaven 9

6 eeuwen vrouwelijke geschiedenis in Museum Gouda

Conservator Jorien Soepboer deed in 2024 onderzoek naar meer dan dertig vrouwen in de collectie van Museum Gouda. Kunstenaars, geportretteerden en historische figuren kregen een naam, of raakten deze juist kwijt bij gebrek aan documentatie. Gezamenlijk schetsen deze vrouwen een beeld van ‘de andere helft’ van de geschiedenis van ons land. Historicus Femke Deen, samensteller van het boek Moeders des Vaderlands, plaatst de geportretteerde vrouwen in de context van de geschiedenis. Juridisch gezien waren vrouwen eeuwenlang minderwaardig aan mannen - pas in 1956 werd de Wet handelingsonbekwaamheid afgeschaft en mochten getrouwde vrouwen werken, een bankrekening openen en zonder toestemming op reis. Maar al was gelijkwaardigheid formeel vaak ver te zoeken, wetten en regels stroken niet altijd met de realiteit. Vrouwen vulden cruciale rollen in de samenleving, ondanks de structurele uitsluiting uit veel domeinen van het publieke en professionele leven.

Mazen in een mannenwereld
In de zestiende eeuw heerst het ideaalbeeld van een bescheiden en zorgzame vrouw die zich ontfermt over het huishouden. Maar een vrouw als Lydia van Rijswijk (1525-1602) bemoeit zich actief met de financiële huishouding van haar familie en spant eigenhandig verschillende rechtszaken aan. Kunstenaar Cornelia de Rijk (1653-1726) is een succesvol schilder van vogels en landschappen, in haar eigen tijd vergeleken met d’Hondecoeter. Na het overlijden van haar man is zij kostwinner, bestiert een verfwinkel en vult haar inkomen uit opdrachten aan met schilderlessen. Vrouwen in alle lagen van de samenleving hebben in de vroegmoderne tijd aanzienlijke zelfstandigheid, maar ze laten maar weinig tastbare sporen na. In de archieven worden de meeste vrouwen enkel aangeduid als echtgenoot, moeder of dochter van een man.

Vrouwenwerk
In de sporen van de Franse revolutie van 1789 en de Verlichting, krijgen vrouwen tijdelijk meer ruimte, maar in de 19de eeuw volgt een conservatieve tegenreactie en worden vrouwen nadrukkelijk naar de huiselijke sfeer verbannen. Ambachten die vrouwen al eeuwen uitvoeren worden taboe en de arme arbeidersvrouwen die wel moeten werken, verdienen veel minder dan mannen, zoals de kaarsenmaaksters die Jan Toorop in 1905 vastlegt. De ongelijkheid leidt eind 19de eeuw tot de eerste echte emancipatiebeweging. De Nationale Tentoonstelling voor Vrouwenarbeid geeft vrouwelijk talent een podium, zoals glasgraveerder Johanna Breebaart. Vrouwen worden toegelaten tot kunstopleidingen in binnen-en buitenland, en winnen prijzen en beurzen, zoals schilder Barbara van Houten (1862-1950). In 1919 wordt het speerpunt van de beweging bewaarheid: vrouwenkiesrecht.

Emancipatiegolven
Tussen de twee wereldoorlogen lijkt een andere tijd aangebroken, vrouwen dringen door in de politiek, de wetenschap, muziek en literatuur. De zussen Constance en Péronne Arntzenius, in hun jeugd veelvuldig vastgelegd door schilder Tholen, maken onverschrokken gebruik van hun vrijheden. Vanaf de jaren tien maken ze reizen door de Verenigde Staten, Canada en Mexico als een soort backpackers avant la lettre. Onderweg verdienen ze geld met hun zangkunsten, fotografie en films. Maar in de jaren vijftig worden vrouwen weer massaal opgesloten in het ideaalbeeld van de bevallige echtgenote achter het aanrecht. Dit leidt eind jaren zestig tot een tweede feministische golf. Vrouwen gaan de barricaden op tegen ongelijkheid en voor zeggenschap over hun eigen lichaam. Josine de Bruyn Kops (1940 – 1987) heeft als directeur van Museum Gouda een belangrijke rol, zij is de eerste die een feministisch beleid voert en werk van vrouwelijke kunstenaars aankoopt.

Rolmodellen
Nog in 1971 stond in het wetboek dat de man het hoofd van het gezin was, en dat een vrouw aan hem gehoorzaamheid was verschuldigd. Pas vijftig jaar zijn vrouwen juridisch gezien werkelijk gelijkwaardig aan mannen - in het licht van de geschiedenis slechts een ogenblik. De hoop dat het na de tweede feministische golf klaar was met de emancipatie, blijkt voorbarig. Nieuwe rolmodellen blijven nodig, zoals Rkia Majourhate, een sterke Marokkaans-Goudse vrouw, vastgelegd door fotograaf Khalid Amakran. De geschiedenis laat zien dat emancipatie steeds weer een tegenreactie oproept, het is een voortdurende golfbeweging. De recente mondiale inperking van abortuswetgeving en de opkomst van de nieuwe huisvrouwen, de tradwives, illustreren de kwetsbaarheid van de huidige verworvenheden.

Het onderzoek naar de vrouwen in de collectie van Museum Gouda werd mogelijk gemaakt dankzij het Conservatoren Stipendium van het Cultuurfonds.

Bezoekersrecord voor Museum Gouda in jubileumjaar

Museumgasten van heinde en verre combineren hun bezoek met winkelen en horeca en zorgden in 2024 voor een lokale economische impuls van ruim €1.500.000. Het museum ontving bovendien meer dan 8.000 kinderen voor onderwijsprogramma’s en het Huis van Sint. Museum Gouda vierde dit jaar zijn 150ste verjaardag met de heropening van de iconische Goudse IJssalon Italia. Vele Gouwenaars leenden hun voorwerpen uit en kwam herinneringen ophalen. Ook zorgde het museum in deze roerige tijden voor verbinding in de stad, van gesprekken tussen (klein)kinderen en de eerste generatie arbeidsmigranten tot bijzondere activiteiten voor mensen met dementie en voor nieuwe Gouwenaars.

“We zijn enorm trots dat we dit feestjaar kunnen afsluiten met een bezoekersrecord. Ik ben blij dat we nog meer Gouwenaars het gevoel hebben kunnen geven dat ons erfgoed van iedereen is. Én dat we ons steentje bijdragen aan het nationale imago van cultuurstad Gouda en aan de lokale economie. Het gaat dus goed met het museum - maar dit succes is wel kwetsbaar. Om ons erfgoed goed door te kunnen geven aan toekomstige generaties, is dringend aandacht nodig voor de eeuwenoude gebouwen die het museum huurt van de gemeente. Trots en zorgen tegelijk dus. Maar nu is het tijd voor feest!” aldus directeur Femke Haijtema. Het vorige bezoekersrecord dateerde uit 2018, toen de tentoonstelling over Pieter Pourbus veel mensen op de been bracht. Gemiddeld trok Museum Gouda de afgelopen twintig jaar bijna 38.000 bezoekers per jaar.

5 sterren en € 1,5 miljoen 2024 begon met de succesvolle tentoonstelling Koninklijke Kunst, met schilderijen uit de koninklijke verzamelingen. In de zomer was de expo Hete Vuren een mooie samenwerking met het Rijksmuseum en vijf musea in het land. Susanna, van Middeleeuwen tot MeToo is deze winter de grote trekker van Gouda. De tentoonstelling over Susanna en de ouderlingen, een eeuwenoud verhaal over een jonge vrouw die wordt belaagd door twee machtige mannen, onderzoekt waarom kunstenaars dit #MeToo verhaal keer op keer vastleggen. De Sekszusjes, bekend van de gelijknamige openhartige educatieve YouTube-serie, delen in een audiotour hun visie op de lotgevallen van Susanna en werken mee aan een bijzonder onderwijsprogramma over grenzen en consent voor het VO en MBO. Susanna kreeg in NRC én Trouw 5 sterren en trekt veel publiek uit het hele land. Tweederde van de museumbezoekers kwam in 2024 speciaal naar Gouda voor een tentoonstelling. Gemiddeld gaven zij ruim €40 uit in de stad. Museum Gouda genereerde zo afgelopen jaar minimaal €1.500.000 aan lokale economische impact. Voor (inter)nationale kwaliteit zijn nationale fondsen onmisbaar, het succes van Susanna werd mogelijk dankzij bijdragen van het Mondriaan Fonds, het Cultuurfonds en Fonds 21.

Jubileum Het museum organiseerde in 2024 weer vele projecten voor en door Gouwenaars. Vanaf 12 mei, precies 150 jaar na de museumopening, was de tentoonstelling over IJssalon Italia te zien, van 1939 tot 2002 het trefpunt van de Goudse binnenstad. Tientallen voorwerpen van klanten en medewerkers brachten het verleden tot leven en vertelden verhalen over de Italiaanse familie Agnoli en het harde werken achter de schermen. Het was het hoogtepunt van de jubileumtentoonstelling De Stad Verzamelt, waarin de oorspronkelijke voorwerpen die de Gouwenaars in 1874 bijeenbrachten werden aangevuld met Goudse herinneringen van de afgelopen 150 jaar, van de lichtreclame van de Arcadebioscoop en de zwemhaak uit het Spaardersbad tot de koffer waarmee ereburger Abdellah Laaguili naar Gouda afreisde.

Verbinding Het project Bnadem, een ode aan de eerste generatie Marokkaanse Gouwenaars, werd in september afgesloten met een ontroerende verhalenavond. Het museum legt verhalen van deze gemeenschap vast en ontwikkelde een kaartenset op basis van historische foto’s van Robert de Hartogh, waarmee (klein)kinderen en zorgverleners met ouderen in gesprek kunnen gaan over migratieverhalen en -herinneringen. In het voorjaar wierp een avond over kunst en kolonisatie met jonge experts uit de Indische gemeenschap nieuw licht op koninklijke kunst als propagandamiddel. In een speciaal programma voor mensen met dementie en hun partner ervaren deelnemers het museum met al hun zintuigen en halen herinneringen op. Muziek luisteren, Goudse smaken proeven, verkleden als schutter: echtparen zijn er even samen op uit, ontdekken iets nieuws en genieten als vanouds. Het museum organiseerde ook samenkomsten in de Week tegen Eenzaamheid. In samenwerking met het Taalcafé van de Bibliotheek deelden groepen nieuwe Gouwenaars als onderdeel van hun inburgering bij onze kunstwerken verhalen over hun eigen leven en met het Taalhuis en Samen voor Goud kwamen schakelklassen van jonge nieuwkomers voor speciale interactieve rondleidingen. Goudse kunstenaar Dace Sietina toverde een historische poortruimte in de museumtuin om tot laboratorium voor het visualiseren van de impact van microplastics, samen met stadsgenoten.

Jong publiek Het museum organiseerde in 2024 weer vele onderwijsprogramma’s en familieactiviteiten, die een ongekend aantal van meer dan 8.000 kinderen en jongeren bereikten. Meer dan 250 schoolklassen namen deel aan een van de vele programma’s waarbij kinderen nadachten over de geschiedenis van hun stad en geprikkeld werden om creatief aan de slag te gaan. Het museum organiseerde bovendien peuterlessen in bibliotheken en buurthuizen, waarbij museumpop Klaasje in gesprek ging met de allerkleinsten. Bij Hete Vuren versierden gezinnen talloze kaarsen. En in november kwam Sinterklaas weer logeren, en maakten families uit alle hoeken van de stad, soms voor het eerst, kennis met het museum. Bij de tentoonstelling over Susanna is een speciaal onderwijsprogramma voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs en het MBO, waarbij jongeren in een veilige omgeving onder leiding van speciaal getrainde facilitators het gesprek aangaan over seks en consent. De Goudse band Zuster Zonnebloem schreef bovendien speciaal voor Susanna een nummer, en gaf aan jongeren een workshop Songwriting in het museum.

Samen maken we de stad Museum Gouda sloeg in 2024 weer de handen ineen met allerlei partners in de stad. Evenementen zoals Festival De Verwondering brachten door de samenwerking met de Stadsschouwburg nieuwe bezoekers binnen, bijvoorbeeld voor de exclusieve modeshow middenin het museum. Vaste waarden zoals Open Monumentendag en Zotte Zaterdag samen met de Garenspinnerij zorgden voor een bruisend museum. En Kaarsjesavond bracht meer dan 1400 bezoekers op de been die onder meer luisterden naar de muziek van de achterkleindochter van een van de lezende zusjes op het schilderij van Tholen, een publiekslieveling in het museum. De steun van onze vele partners, waaronder ook het Catharina Gilde van bedrijven en de particuliere Crabeth Club, maken het succes van Museum Gouda mogelijk.

Erfgoed Museum Gouda beheert de verzameling van kunstwerken en historische voorwerpen van de stad Gouda. Een belangrijke maatschappelijke taak, die zorgt dat ons erfgoed behouden blijft. Zoals het enorme altaarstuk van Wouter Crabeth uit 1628 dat vroeger in een katholieke schuilkerk hing en nu beschadigd dreigde te worden. Het enorme doek wordt op dit moment gerestaureerd onder toeziend oog van verschillende nationale specialisten, een unieke restauratie waarmee het doek voor Gouda, en voor Nederland behouden blijft, dankzij een ruimhartige bijdrage van de Vereniging Rembrandt. Een andere bijzondere collectie waar het museum op past, de Haagse School en School van Barbizon schilderijen van verzamelaar Paul Arntzenius, kreeg een nieuwe vaste plek in het museum in een zonnige salon. Gouwenaars Rkia Majourhate en Ikram Skouli werden met hun portretten door fotograaf Khalid Amakran onderdeel van de museumcollectie. Op de valreep van 2024 werd bovendien een verloren Gouds paneelschilderij uit 1582 aan de collectie toegevoegd, een verjaardagscadeau van onze Vriendenvereniging.

Wieg van Gouda In 2024 bleek dat het prachtige cultuurhistorische gebouw dat het museum van de Gemeente Gouda huurt, stevige investeringen nodig heeft. Investeringen om de bezoekers, ook zij die slechter ter been zijn, goed te kunnen ontvangen. Om het Goudse topmonument te verduurzamen en de enorm gestegen energiekosten de baas te blijven. Om te borgen dat het museum de kerntaak ook in de toekomst kan blijven vervullen, door te zorgen dat de tentoonstellingsruimten meegroeien met de eisen van bruikleengevers. Om te zorgen voor goede depotruimte voor de stadscollectie, die het museum in opdracht van de gemeente beheert voor de stad. Investeringen kortom om dit monumentale gemeentelijke gebouwencomplex, zoals het eeuwenoude Catharina Gasthuis dat de plek markeert waar onze stad ooit begon, ‘de wieg van Gouda’, voor de toekomst te behouden. De gebouwomstandigheden maken het succes van het museum kwetsbaar, en het museum blijft de urgentie van deze investeringen onder de aandacht brengen.

Vooruitblik Het indrukwekkende oeuvre van kunstenaar Jo Koster (1868-1944) krijgt in het voorjaar van 2025 een podium in Museum Gouda. Koster volgde haar eigen pad en was een van de eerste vrouwelijke kunstenaars in Nederland die leefde van haar kunst. Ze doorkruiste begin vorige eeuw per auto heel Europa, en tekende en schilderde waar ze maar kon. Koster kon zich meten met tijdgenoten als Ferdinand Hart Nibbrig en Co Breman, maar toch is haar neo-impressionistische werk een stuk minder bekend dan dat van mannelijke vakgenoten. De grote tentoonstelling Jo Koster, kunstenaar brengt daar vanaf 19 april verandering in aan de hand van meer dan 90 schilderijen en tekeningen. Tegelijkertijd is vanaf 8 maart, internationale vrouwendag, de tentoonstelling Ongehoord te zien, waarin we door de lens van 25 vrouwen in de museumcollectie naar de geschiedenis kijken. Ter gelegenheid van 80 jaar vrijheid besteden we bovendien aandacht aan het verhaal van het Goudse meisje Edith Beek.

Restauratie van een Meesterwerk: Een Kijkje Achter de Schermen

Door de jaren heen is de spanning van het touw afgenomen, waardoor het doek en de verflaag op sommige plekken zijn vervormd. Om verdere schade te voorkomen, werken restauratoren met uiterste precisie aan het behoud van dit unieke altaarstuk.
Femke Haijtema, directeur van Museum Gouda: “Deze noodzakelijke en grootschalige restauratie kunnen we enkel uitvoeren dankzij de Vereniging Rembrandt. Zo kunnen we een voor Nederland belangrijk 17de eeuws altaarstuk doorgeven aan de generaties na ons."

Een unieke vondst
Tijdens de restauratie kwam de achterzijde van het schilderij voor het eerst in decennia in het zicht en werd er een opmerkelijke ontdekking gedaan. Na met vijf man sterk het enorme werk voorzichtig omgedraaid te hebben, kwamen de restauratoren tot een verrassend resultaat: het altaarstuk is nog voorzien van het originele schildersdoek uit 1628. Er is de afgelopen vier eeuwen niets aan verandert en dat is zeer bijzonder voor een doek van deze leeftijd en dit formaat. De begeleidingscommissie, restauratoren Caroline van der Elst en Gert van Gerven, conservator Ingmar Reesing en enkele specialisten van het Rijksmuseum, konden hun enthousiasme nauwelijks bedwingen bij deze unieke vondst.

De Terugkeer in 2025
Na een zorgvuldig restauratieproces keert de originele Crabeth begin 2025 terug naar Gouda. In de Gasthuiskapel van het museum vertelt het altaarstuk het verhaal van de katholieke huiskerken na de Reformatie. Dankzij deze restauratie kunnen wij, onze bezoekers en volgende generaties blijven genieten van dit unieke stukje kunstgeschiedenis.

Dank aan de Vereniging Rembrandt
Deze restauratie wordt mede mogelijk gemaakt door de Vereniging Rembrandt(mede dankzij haar VriendenLoterij Restauratiefonds). We zijn ontzettend dankbaar voor hun bijdrage aan het behoud van dit cultureel erfgoed.

Parijse vondst voor Museum Gouda: zeldzaam paneel uit omgeving Crabeth 

Museum Gouda werd in het voorjaar van 2024 door een Amerikaanse kunsthandelaar gewezen op de veiling van onbekend paneel bij veilinghuis Daguerre in Parijs. De overeenkomst met een tekening in de collectie van Ecole Nationale Supérieur des Beaux-Arts in Parijs wekte de interesse van het museum. Deze tekening is door Crabeth-kenner Szuszanna van Ruyven toegeschreven aan de Goudse glazenier Wouter Pietersz (I) Crabeth (1510-1589). Dit maakte een Goudse herkomst van het paneel, dat te boek stond als Vlaams, waarschijnlijk.
Jubileumcadeau
Museum Gouda viert dit jaar zijn 150ste verjaardag, en de Vereniging van Vrienden van Museum achtte deze bijzondere vondst een gepast verjaardagscadeau. Het lukte om het paneel op de veiling te verwerven voor slechts €3.500, en vervolgens heeft de vereniging het laten restaureren. De voorstelling is geschilderd op houten planken die aan elkaar zijn gelijmd. In de loop der eeuwen waren er naden en scheuren ontstaan. Tijdens een uitvoerige restauratie is het paneel hersteld, de voorstelling gerestaureerd en heeft het werk een nieuwe en meer passende lijst gekregen.
Er is een maat in alle dingen
Het schilderij is gemaakt in 1582 en voorzien van een bijzondere voorstelling met twee teksten. De eerste is een citaat van de Romeinse dichter Horatius dat begint met Est modus in rebus - er is een maat in alle dingen. De tweede tekst is in het (oud)Nederlands en gaat over de indeling van de dag. Het schilderij bevat een rijkdom aan details en geeft inzicht in hoe wiskunde en meetkunde in de zestiende eeuw werden toegepast in het dagelijks leven, bijvoorbeeld bij landmetingen, architectuur, weegschalen en astronomie. Het werk is combinatie van wetenschap en kunst en schetst een uniek tijdsbeeld van de praktische waarde van wiskundige kennis in de Renaissance.
Kunsthistorische puzzel
De voorstelling is gelijk aan de tekening van Wouter Pietersz (I) Crabeth. Van hem zijn geen schilderijen bekend. De voorstelling lijkt te gedetailleerd voor een gebrandschilderd glas, de werken die de Goudse kunstenaar naam en faam gaven. De figuren en de manier waarop de kleding is weergegeven in het paneel tonen daarnaast stilistische verwantschap met het onderste deel van een monumentaal Gouds Jozef-altaar, over wier maker weinig bekend is. Er is slechts weinig bewaard gebleven uit de 16de eeuw en over de Goudse kunstschilders uit die periode is niet veel bekend. Een interessante kunsthistorische puzzel dus voor conservator Ingmar Reesing, die nader onderzoek zal blijven doen.

Susanna op televisie in kunst- en cultuurprogramma Nu te Zien!

Van 5 sterren in Trouw tot 5 ballen in het NRC. Ook de prachtige stem van Hanneke Groenteman op de radio, de speciale Susanna-editie van Kunstschrift, mooie artikelen in o.a. Museumtijdschrift en Muze, en de vele positieve recensies dragen bij aan de populariteit van de tentoonstelling. Op woensdag 20 november verschijnt Susanna ook op televisie. In het wekelijks kunst- en cultuurprogramma 'Nu Te Zien!' neemt een museumdirecteur je in vogelvlucht mee langs een tijdelijke tentoonstelling die je niet mag missen. Voormalig Museum Gouda directeur Marc de Beyer neemt kijkers kort mee langs de verschillende verbeeldingen van Susanna door de eeuwen heen.

De aflevering is op woensdag 20 november om 21.10 uur te zien bij de AVROTROS op NPO2. Daarna is de uitzending terug te zien op NPO Start.

Foto's: Stills uit de aflevering door AVROTROS. 'Susanna - Van Middeleeuwen tot MeToo' is nog te zien t/m 23 maart 2025 in Museum Gouda.

Speeddaten met vrijwilligers in Museum Gouda

“Het museum is vaak niet de eerste plek waar mensen aan denken als ze denken aan vrijwilligerswerk,” zegt Marylène Rutten, Teamleider Publieksbegeleiding van Museum Gouda. “Maar veruit de meeste mensen die je hier op de vloer tegenkomt zijn vrijwilligers. Met allemaal hun eigen achtergrond, van stewardess tot theoloog.” Gastheren, gastvrouwen, rondleiders en museumdocenten: ze zijn wekelijks te vinden in het eeuwenoude pand in het Goudse stadscentrum. Meer dan 80 vrijwilligers telt het museum en er is nog genoeg te doen. Rutten: “Wat ik heel bijzonder vind is de sfeer en de gezelligheid onderling, maar als ik dat zeg klinkt het zo suf. Mensen kunnen dat beter zelf ervaren op 7 september.”

Leuke gesprekken
Vrijwilligers die al bij het museum actief zijn, vertellen graag over wat hen zo aanspreekt. “Je werkt, maar je geniet zelf ook van al het moois wat er hangt,” vertelt Alma Alizadeh. Ze is inmiddels een jaar vrijwillig gastvrouw bij het museum, naast haar werk als muzikant. “En wat ik ook leuk vind is het contact met collega’s. Ik hoor prachtige verhalen en ik leer enorm veel over de geschiedenis van Gouda.”

Vrijwillig museumdocent Niko van Dijk is al negen jaar actief betrokken bij het museum. Hij heeft een onderwijsachtergrond en was in eigen woorden “meteen verkocht” toen hij jaren terug meeliep met een rondleiding. Niko: “Het leuke is: je wordt er zelf ook wijzer van, je bent constant in gesprek. Met collega’s, met bezoekers. Die uitwisseling, of dat nu met kinderen of volwassenen is, dat vind ik mooi.”

Programma
Op zaterdag 7 september van 11.30 uur tot 16.00 uur biedt het museum een speciaal programma aan, zowel voor wie gewoon benieuwd is als voor wie op zoek is naar een inspirerende tijdsbesteding. Museumvrijwilligers geven flitsrondleidingen, er is ruimte voor een kop koffie en om 12.30 uur en 14.30 uur gaat het speeddaten van start. Bezoekers die voor dit programma naar het museum komen, hebben vrij toegang.

Vogelpracht in Museum Gouda

Het huizen van siervogels nam in de 19de eeuw een vlucht. Kunstenaars lieten zich inspireren door hun veelkleurige veren en sierlijke vormen. Exotische exemplaren en roofvogels, maar ook doodgewone eenden en hanen belandden op wandborden en vazen of . In ‘Volière’ is onder meer werk van plateelontwerpers Leen Muller en Francien Sanderus te bewonderen, naast creaties van minder bekende kunstenaars. Meer dan 40 vogels zijn te bewonderen, van natuurgetrouwe exemplaren tot abstracte interpretaties.
Verbindend kunstproject
Voor beeldend kunstenaar en docent Else Hofstede symboliseren vogels hoop. Hofstede geeft workshops voor jong en oud en zal tijdens ‘Volière’ ook enkele workshops bij Museum Gouda verzorgen, waarbij stoffen vogels worden gemaakt. Ook scholen zijn onderdeel van dit bredere kunstproject. Met het project ‘Aphrodite en de Vogels’ wil ze dit jaar Gouwenaars verbinden. Het zeilschip Aphrodite meert eind november aan in Gouda en zal dan de zeilen hijsen vol met kleurrijke siervogels, gemaakt door stadsgenoten. Daarvoor kan iedereen volop inspiratie opdoen in ‘Volière’.

Publiekslievelingen opnieuw te zien in Museum Gouda

De meeste werken in de salon waren ooit van kunstenaar-verzamelaar Paul Arntzenius (1883-1965). Hij schonk in 1963 een indrukwekkende verzameling schilderijen en tekeningen aan het Goudse stadsmuseum. Zijn collectie vormt een doorsnede van de 19de eeuw tot het begin van de 20ste eeuw, van Charles-François Daubigny tot Isaac Israels. Arntzenius had een hekel aan de moderne kunst en wilde met zijn verzameling “een monument van goede kunst” oprichten.

Artistieke wisselwerking
De kunstwerken behoren tot de Nederlandse Haagse School en de Franse School van Barbizon. In de 19de eeuw trokken landschapsschilders eropuit om de schoonheid en de eenvoud van het platteland vast te leggen. Door de uitvinding van de verftube konden zij voor het eerst in de buitenlucht schilderen. De Nederlandse en de Franse schilders inspireerden elkaar: wederzijdse invloeden zijn duidelijk terug te zien in de stillevens en landschappen uit die periode.

Salon Arntzenius
De term ‘salon’ verwijst naar de tentoonstellingen in Parijs die van medio 17de eeuw tot eind 19de eeuw voor kunstenaars the place to be waren. Gevestigde kunstenaars bevestigden hun status, nieuwe kunstenaars braken door. De muren hingen van plint tot plafond vol met eigentijdse schilderijen. Gastconservator Janita Baron koos voor Museum Gouda een soortgelijke aanpak: “Ik ben gaan tetrissen: hoe kan ik op een sfeervolle manier zo veel mogelijk schilderijen laten zien?” Het resultaat is een rijkgevulde ruimte met in het midden een bank. Baron: “Het is een zaal die echt uitnodigt om de tijd te nemen. Waar je rustig kunt zitten, kijken en ontdekken.” De komende jaren zal Salon Arntzenius blijvend te zien zijn in het stadsmuseum.

• Salon Arntzeniustot 31 december 2025
  

Ode met een scherp randje: 'Susanna' in Museum Gouda

Susanna’s verhaal is pijnlijk actueel. In de eeuwenoude vertelling proberen twee machtige mannen Susanna te chanteren wanneer ze een bad neemt in haar tuin. Als zij niet toegeeft aan hun avances, zullen ze haar beschuldigen van ontrouw. Susanna weigert en wordt inderdaad voor de rechter gesleept, al voorkomt de tussenkomst van Daniël of Danjaal haar veroordeling. #MeToo avant la lettre. Hoewel dit verhaal voorkomt in de katholieke Bijbel (Daniël 13:1-64) en in de Arabische versie van Duizend-en-één-nacht, is het relatief onbekend. Susanna heeft haar roem namelijk vooral te danken aan de kunstgeschiedenis.

Van Rembrandt tot Gentileschi
De badende Susanna is door kunstenaars keer op keer op het doek gezet. Museum Gouda laat in deze tentoonstelling zien waarom. Dit verhaal over recht en onrecht kreeg door de eeuwen heen steeds een nieuwe functie. Het werd ingezet als moralistische waarschuwing, als antisemitische karikatuur of als dankbaar excuus om sensueel vrouwelijk naakt af te beelden. In de tentoonstelling wordt onder meer een indringende tekening van Rembrandt van Rijn getoond en een monumentaal schilderij van Artemisia Gentileschi uit Brno, Tsjechië, dat voor het eerst in Nederland te zien zal zijn. Ook Susanna's van kunstenaars als Arnold Böcklin, Hendrick Goltzius, Gustave Vanaise en Oscar Jespers komen naar Gouda, naast 17de-eeuwse bruidsschatten uit onder andere het Rijksmuseum.

Female gaze
Beeldend kunstenaar Susanna Inglada (1983) kreeg van het museum de opdracht om het eeuwenoude verhaal opnieuw te vertellen en erop te reflecteren. Inglada: “De male gaze heeft lang de boventoon gevoerd als je kijkt naar hoe het verhaal van Susanna is verteld, zowel in de beeldende kunst als daarbuiten.” De sporen daarvan ziet Inglada nog steeds terug in het heden, een gegeven dat ze ook wil aankaarten in haar werk. In een animatie-tweeluik probeert ze de male gaze bewust te ontwijken. “Met mijn werk hoop ik een nieuw perspectief te laten zien. Je kunt het een female gaze noemen of een meer feministisch perspectief. Ik hoop vooral dat het bijdraagt aan meer inclusiviteit en gelijkheid voor iedereen.”

Kunst en seksualiteit
Om een ander perspectief toe te voegen aan de tentoonstelling, nodigt het museum De Sekszusjes uit voor het verzorgen van een audiotour. De zussen Krista en Marcelle Arriëns zijn bekend van o.a. YouTube en TV. Ze breken in hun werk een lans voor het open spreken over seksualiteit, beeldvorming en het aangeven van grenzen. Ook organiseert het Goudse stadmuseum met een documentairemaker een Talks & Docu-avond rondom seksueel grensoverschrijdend gedrag. Kunstwerken vormen een uitgangspunt voor reflectie en discussie.

Confronterend
Het tentoonstellingsconcept is een vervolg op de succesvolle expositie ‘SUSANNA. Bilder einer Frau vom Mittelalter bis “MeToo”’ die in 2022 te zien was in het Wallraf-Richartz-Museum in Keulen, waarbij Museum Gouda bezoekers nog sterker een spiegel voorhoudt. De historische Susanna werd begluurd door twee mannen, maar wat is de rol van de kijker van nu, oog in oog met deze naakte vrouw op haar kwetsbaarst? Goudse museumdirecteur Femke Haijtema: “Tijdens het maken van deze tentoonstelling bekroop me steeds meer het ongemakkelijke gevoel dat we als beschaafde kunstliefhebbers al eeuwenlang naar de verbeelding van een aanranding zitten te kijken. Best vreemd eigenlijk. Hoog tijd om Susanna een podium te geven en dit verhaal eens echt uit te diepen.”

De tentoonstelling ‘Susanna – Van Middeleeuwen tot MeToo’ wordt mede mogelijk gemaakt met steun van het Mondriaan Fonds, het Cultuurfonds en Gemeente Gouda.

• Susanna – Van middeleeuwen tot MeTootot 23 maart 2025
  

Eeuwenoud schilderijtje van Brueghel nu te zien in Museum Gouda

Pieter Brueghel de Jonge is de zoon van de welbekende Pieter Brueghel de Oudere. Brueghel junior gebruikte vaak vuur in zijn schilderijen, waardoor hij ook wel als de ‘Helse Brueghel’ bekend stond. De geschilderde voorstelling baseerde hij op een werk van zijn vader. Het is een alledaagse scène: een boerenvrouw draagt een emmer water en een tang met daarin een gloeiend kooltje. Maar de verstaander herkent hierin een oud spreekwoord: "In deen hant draghe vier dander waeter / met clappaers en clappeyen houd ik den snaeter." Het contrast tussen vuur en water symboliseerde iemand die onbetrouwbaar was.

Eindelijk zichtbaar
“Mijn vader was restaurateur van oude meesters en kocht de Brueghel ooit van een kunsthandelaar,” vertelt de eigenaar, die graag anoniem blijft. “De liefde voor 17de-eeuwse schilderijen die hij had, heb ik ook.” Meer dan veertig jaar is het werk niet voor publiek te zien geweest. “Dat is toch doodzonde! Ik vind dat kunst zichtbaar moet zijn, of dat nu thuis is of in een museum.” Over de bruikleen hoefde niet lang nagedacht te worden, maar dat het stuk in een vitrine ligt is wel een pré. “Het is toch een kwetsbaar werkje. Zo ligt het er heel mooi bij, het komt je echt tegemoet,” merkt de bruikleengever op. “En naast een Jan Steen, dat is ook niet verkeerd!”

Omringd door meesterwerken
Het werkje van Brueghel is in goed gezelschap, tussen werken uit het Rijksmuseum van meesters als Gerard Dou, Jozef Israëls en Jacob Maris. Ook uit de Goudse collectie is een prachtige serie uit depot gehaald: lithografieën van Jan Toorop uit het begin van de 20ste eeuw, met daarop een levendige inkijk in de Goudse kaarsenfabriek van toen. De tentoonstelling Hete Vuren – Schatten uit het Rijks is nog tot medio september in Museum Gouda te bewonderen, daarna reist de tentoonstelling door naar Venlo. Zonder de Brueghel, die gaat dan weer terug naar huis.

Samenwerking
Hete Vuren – Schatten uit het Rijks is onderdeel van een serie reizende tentoonstellingen van M6, zes samenwerkende stadsmusea, met het Rijksmuseum als gulle bruikleengever. De tentoonstelling is gerealiseerd met steun van het Cultuurfonds, het Mondriaan Fonds, de VriendenLoterij, het VSBfonds, stichting Zabawas en stichting Janivo.

• Hete Vuren - Schatten uit het Rijkstot 15 september 2024
  

Twee portretten door Khalid Amakran nu te zien in Museum Gouda

“Als stadsmuseum willen we de verhalen van alle Gouwenaars vertellen. Zodat iedereen zijn geschiedenis in het museum terug kan vinden. Met deze aankoop zijn we daar weer een stapje dichterbij gekomen,” licht directeur Femke Haijtema toe. “En het zijn natuurlijk enorm sprekende portretten!” De werken zijn te bewonderen in het open depot van het museum, ook wel ‘de schatkamer’ genoemd. Ze worden omringd door de enorm gevarieerde verzameling kunstwerken en voorwerpen die de stad Gouda rijk is.

Statement
Museum Gouda is het eerste museum dat werk van fotograaf Khalid Amakran (1991) aankoopt. “Ik heb lang ervaren en geloofd dat musea er niet voor mensen zoals ik waren. Maar nu, met de aankoop van mijn werk, laat Museum Gouda zien dat er plek is voor een gevarieerd beeld, zélfs in een tijd waarin kunst, journalistiek en literatuur onder spanning staan,” zegt Amakran. In aanwezigheid van zowel de fotograaf als de geportretteerden en enkele familieleden, zijn de werken officieel onthuld.

De opdrachten voor De Mix Nederland | Bnadem waren een initiatief van Stichting Beeldmix samen met Museum Gouda, NS en ProRail en zijn mede mogelijk gemaakt door het Cultuurfonds, Stimuleringsfonds Creatieve Industrie, Mondriaan Fonds, Gemeente Gouda en Nederlands Fotomuseum.

Vorstelijke tentoonstelling in Museum Gouda gooit hoge ogen

Topstuk van de tentoonstelling was de Pulchri-kast, de kunstkast die het koninklijk paar in 1901 cadeau kreeg van kunstenaarsvereniging Pulchri Studio, met daarin 116 kunstwerkjes. “Bezoekers kwamen daar gerust nog een keer voor terug,” vertelt vrijwillige gastvrouw Marieke van der Linde (28). “Elke keer zag je wat nieuws.” Ook de “gele zaal”, een zaal vol werken van bekende en onbekende Haagse School-schilders en twee schilderijtjes door Wilhelmina zelf, was erg geliefd. Bezoekers gaven de tentoonstelling gemiddeld een 8,5 als rapportcijfer. Meer dan 20.000 bezoekers kwamen speciaal voor de tentoonstelling naar Gouda, zij gaven gemiddeld €40,- per persoon uit aan winkelen en horeca in de stad.

Hergebruik royale tapijten
De uitgesproken vormgeving van de tentoonstelling gooide hoge ogen. Ontwerper Theo Tienhooven gebruikte de interieurs van Nederlandse paleizen – waar veel van de kunstwerken vandaan kwamen – als inspiratie. Weelderige tapijten bedekten niet alleen de vloeren, maar ook delen van de muren. Deze tapijten worden hergebruikt en zijn voor het overgrote deel verloot onder museumvrijwilligers. Museum Gouda gaat op een zo duurzaam mogelijke manier met materialen om en zoekt bij tentoonstellingswissels bewust naar mogelijkheden tot hergebruik.

Koloniale geschiedenis
Wilhelmina was als vorstin der Nederlanden ook het gezicht van overheersing in de toenmalige koloniën. Diverse kunstwerken in de tentoonstelling zijn verweven met deze geschiedenis. Museum Gouda organiseerde daarom de goedbezochte thema-avond ‘Koninklijke Kunst en kolonialisme’, in samenwerking met Museum Sophiahof, dat zich richt op de culturele en historische erfenis van ons koloniale verleden in voormalig Nederlands-Indië, het huidige Indonesië. Ook maakte historicus Herman Pleij een speciale audiotour bij de tentoonstelling.

Onmisbare steun
Een tentoonstelling als Koninklijke Kunst is kostbaar. Directeur-bestuurder Femke Haijtema benadrukt: “Alleen dankzij fondsgevers, gulle Gouwenaars en samenwerkingspartners kunnen we tentoonstellingen van dit formaat realiseren.” Haijtema doelt onder meer op de structurele steun van Gemeente Gouda, het Goudse Catharina Gilde, de Crabeth Club en de Goudse Museumvrienden. Ook heeft het museum voor deze tentoonstelling fondsen ontvangen van de Gravin van Bylandt Stichting, Stichting Jac. Bezemer en Stichting Gifted Art.

Nieuwe schatten
De kunstwerken uit Koninklijke Kunst gaan weer terug naar de Koninklijke Verzamelingen in Den Haag, Paleis Het Loo en andere bruikleengevers door heel Nederland. De komende weken worden de Goudse tentoonstellingszalen klaargemaakt voor een bijzondere selectie kunstwerken uit het Rijksmuseum voor de tentoonstelling Hete Vuren – Schatten uit het Rijks, die op 25 mei opent voor publiek.

Museum Gouda haalt kunstwerken uit het Rijksmuseum in huis voor Hete Vuren

De kunstwerken in Hete Vuren nemen de bezoeker mee door de afgelopen eeuwen, aan de hand van alledaagse taferelen en knallende zeeslagen. Schilderijen geven een inkijk in het leven van toen en laten tegelijk zien hoe kunstenaars zelf ook speelden met vuur, om een bepaalde sfeer neer te zetten of symboliek toe te voegen. Naast overkoepelende thema’s als huiselijk vuur en de vernietigende kracht van vuur, wordt ook ingezoomd op de Goudse industrie. Vuur was onmisbaar voor de pijpenmaker of plateelbakker.

(On)bekende meesters
Uit de collectie van het Rijksmuseum zijn parels van Jan Steen, Gerard Dou, Jacob Maris en Jozef Israëls te zien, naast relatief onbekende schilders zoals Anthony Oberman, Hendrik Jacobus Scholten en Willem Alexander Liernur. Uit de eigen collectie toont Museum Gouda onder meer werk van Isaac Israels en Jan Toorop. Van Toorop is een zestal levendige lithografieën te zien van arbeiders die aan het werk zijn in de Goudse Stearine Kaarsenfabriek aan het begin van de 20ste eeuw.

Samenwerkende stadsmusea
Hete Vuren is de laatste in een reeks reizende tentoonstellingen over de elementen aarde, water, lucht en vuur. Hiervoor werken stadsmusea uit Bergen op Zoom, Harlingen, Hoorn, Zutphen, Venlo en Gouda samen met het Rijksmuseum. De selectie uit het Rijks is voor elk museum gelijk, maar de manier waarop de tentoonstelling wordt ingericht en aangevuld met werken uit de eigen collectie is uniek. Zo vertelt Hete Vuren in Gouda een geheel eigen verhaal.

• Hete Vuren - Schatten uit het Rijkstot 15 september 2024
  

Pop van 9-jarige Edith, vermoord in WOII, komt in Museum Gouda

Edith Beek en haar gezinsleden moesten in 1943 onderduiken. Hun huis en huisartsenpraktijk aan de Goudse Lange Tiendeweg lieten ze achter. Vader Arnold en moeder Clara, zoon Johan en dochter Edith doken apart van elkaar onder. De 8-jarige Edith zat bij de remonstrantse predikante Abelia Gesina Günther in Zwammerdam. In een NIOD-dossier staat dat Edith en ds. Günther in april 1943 gearresteerd werden. Na enkele maanden in Westerbork, moest Edith in november 1943 - met zo’n duizend anderen - op transport naar Auschwitz. Daar werd ze direct na aankomst vermoord door vergassing. Haar ouders en broer overleefden de oorlog.

Herinnerplaatsen
In Gouda zijn op verschillende plekken gedenkplaatsen aan de 389 Joodse stadsgenoten die – voor zover bekend – tijdens de oorlogsjaren zijn vermoord. Ediths naam is bijvoorbeeld terug te vinden op een Stolperstein aan de Lange Tiendeweg 54, waar ze woonde. Van deze ‘struikelstenen’, goudkoperen plaatjes in de stoep, zijn er inmiddels 387 in Gouda. Kunstenaar en initiatiefnemer van het wereldwijde Stolpersteineproject, Gunter Demnig, zal 23 april 2024 de laatste twee stenen in Gouda plaatsen. Ook op het Goudse Metaheerhuis en het monument aan het oude Stadhuys op de Markt staat de naam Edith Roseij Beek.

Pop als persoonlijk monument
Edith liet een dierbaar bezit achter: haar pop. Deze pop wordt nu samen met een foto van het meisje overgedragen aan Museum Gouda door Libertum (voorheen Verzetsmuseum Zuid-Holland), dat haar activiteiten in 2023 moest beëindigen. De collectie van Libertum omvatte een veelheid aan historische documentatie, schilderijen en stukken die te maken hebben met de oorlogsgeschiedenis van Midden-Holland. Objecten en documenten die specifiek tot het Gouds erfgoed behoren, worden overgedragen aan het Streekarchief Midden-Holland en Museum Gouda. Daarbij hoort expliciet ook Joods Gouds erfgoed. Zo blijven de stukken behouden en toegankelijk voor het publiek. De pop van Edith is daarvan een confronterend en aangrijpend voorbeeld. Museum Gouda is van plan het verhaal van Edith in de loop van 2025 te belichten in een kleine tentoonstelling.

Save the date 150 jaar Museum Gouda

Thema-avond over kunst, koningshuis en koloniaal verleden bij Museum Gouda

Koningin Wilhelmina (1880-1962) was bijna 58 jaar koningin van Nederland. Schilderijen van Wilhelmina werden verspreid over de Nederlandse koloniën om het idee van eenheid binnen het Nederlands koninkrijk uit te dragen. Op de thema-avond in Museum Gouda worden voorbeelden van deze koninklijke propaganda en de bijbehorende symboliek besproken én de kritische kanttekeningen rondom het presenteren van deze werken als museum.

Programma
Museum Sophiahof heeft kennis over de geschiedenis van voormalig Nederlands-Indië/Indonesië gebundeld in hun programmalijn The Explainers. Een avond met The Explainers is een combinatie van historische duiding, interactie en reflectie. Op het programma in Gouda staan onder meer een interview met cultuurhistorica Maria Rey-Lamslag en een spoken word door dichter Lisa van Tongeren. De avond in Gouda is voor het Haagse Museum Sophiahof de eerste editie buiten de deur.

Op zoek naar foto's en films over IJssalon Italia

Op 12 mei 1874 begon Museum Gouda met een verzameling van geschiedkundige en kunsthistorische voorwerpen die bijeengebracht werd door Gouwenaars zelf. Het museum riep onlangs stadsgenoten op om opnieuw te graven in hun herinneringen. Daaruit ontstond de tentoonstelling ‘De stad verzamelt – 150 jaar Museum Gouda’ die sinds januari te zien is. In mei zal het topstuk van deze tentoonstelling met Goudse herinneringen zijn deuren openen: IJssalon Italia.

IJssalon Italia bevond zich van 1939 tot 2002 aan de Markt, en was een begrip voor alle Gouwenaars. De iconische eigenaar Danilo Agnoli overleed in januari in zijn vaderland. Hij wist als geen ander de Italiaanse gastvrijheid over te brengen in Gouda. Museum Gouda brengt met deze tentoonstelling van 9 mei tot en met 27 oktober 2024 een eerbetoon aan deze markante Gouwenaar. De tentoonstellingszaal wordt ingericht met meubels, ijscoupes en andere memorabilia uit de ijssalon, die afgelopen decennia hun weg vonden naar de huiskamers van Goudse fans. Daarnaast werpt het museum licht op het leven achter de schermen, van een Italiaanse familie die, net als vele anderen, in de vorige eeuw naar Nederland trok om een toekomst op te bouwen.

Vele Gouwenaars hebben herinneringen aan deze iconische ijssalon, en ook die krijgen een plek in de expositie. Hiervoor roept het museum op tot het insturen van foto’s of filmpjes én persoonlijke verhalen. Ook originele voorwerpen zijn welkom, zo zoekt het museum nog naar de toonbank en tafeltjes.

Wil jij je foto/film met persoonlijk verhaal delen? Stuur dan voor 31 maart 2024 een mail naar italia@museumgouda.nl. Uiteraard blijven ingezonden foto’s en filmpjes je eigendom.

Plateelontwerper Breetvelt in the spotlight in Museum Gouda

Breetvelt (1864-1923) was een kunstzinnig ontwerper die experimenteerde met materiaal, techniek en design. Dit zie je terug in de enorme variatie aan ontwerpen. Soms met natuurgetrouwe flora en fauna, soms met abstracte beschilderingen, waarvoor hij zich liet inspireren door de opkomende moderne kunst. In de tentoonstelling zie je een doorsnede van Breetvelts ontwerpen voor de Goudse Koninklijke Plateelbakkerij Zuid-Holland, van natuurgetrouw tot zeer experimenteel. Heel divers, maar altijd volkomen origineel.

Open depot sieraardewerk
Direct naast de kleine Breetvelt-tentoonstelling is eveneens het open depot van de plateelcollectie te bezoeken. Hier zijn in plafondhoge vitrines talloze serviezen, vazen, beeldjes en andere objecten van keramiek te bewonderen. De voorwerpen lopen uiteen in stijl van art nouveau tot abstract en dateren voornamelijk uit de 19de en 20ste eeuw.

• Henri Breetvelt - Eigenzinnige ontwerpertot 9 juni 2024
  

MeToo van de middeleeuwen tot nu: ‘Susanna’ in Museum Gouda

Met het zojuist verschenen NPO-rapport had deze tentoonstelling niet actueler kunnen zijn. Het verhaal over Susanna en de ouderlingen is het oorspronkelijke verhaal over lust, machtsmisbruik en onrecht. Twee wellustige machtige mannen proberen de badende Susanna te chanteren. Als zij niet toegeeft aan hun avances, zullen ze haar beschuldigen van ontrouw. Susanna weigert en wordt inderdaad voor de rechter gesleept, al voorkomt de tussenkomst van Daniël haar veroordeling. #MeToo avant la lettre dus. Hoewel dit verhaal voorkomt in de katholieke Bijbel (Daniël 13:1-64), de Thora en zelfs in Duizend-en-een-nacht, is het relatief onbekend. Susanna heeft haar roem vooral te danken aan de kunstgeschiedenis.

Vrouwelijk naakt
De badende Susanna en haar belagers zijn door kunstenaars keer op keer op het doek gezet. In deze tentoonstelling onderzoekt Museum Gouda hoe een verhaal over recht en onrecht is uitgegroeid tot een vehikel: voor sensueel vrouwelijk naakt, een moralistische waarschuwing of zelfs een antisemitische karikatuur. Een monumentaal schilderij van Artemisia Gentileschi uit Brno, Tsjechië, zal voor het eerst in Nederland te zien zijn. Ook Susanna's van kunstenaars als Arnold Böcklin, Hendrick Goltzius en Gustave Vanaise komen naar Gouda. De hedendaagse installatie van kunstenaar en restaurator Kathleen Gilje, ‘Susanna and the Elders, Restored’ (1998), wordt ook verwacht. Dit is ogenschijnlijk een replica van een werk van Gentileschi uit 1610, maar een röntgenfoto laat de kijker een heel andere Susanna zien.

Eigentijds en relevant
Het Goudse tentoonstellingsconcept is een vervolg op de succesvolle expositie SUSANNA. Bilder einer Frau vom Mittelalter bis “MeToo” die in 2022 te zien was in het gerenommeerde Wallraf-Richartz-Museum in Keulen, waar de Goudse Susanna van Joachim Wtewael een van de topstukken was. Museum Gouda creëert met verschillende andere bruiklenen uit binnen- en buitenland een eigentijdse en relevante tentoonstelling, met een uitgebreid publieksprogramma. In dit programma gaan aandacht voor de (kunst)geschiedenis en reflectie de positie van vrouwen en beeldvorming in deze tijd hand in hand.

• Susanna – Van middeleeuwen tot MeTootot 23 maart 2025
  

Tentoonstelling Bnadem groot succes, Museum Gouda blijft Marokkaans-Nederlands erfgoed belichten

Museum Gouda is het eerste museum dat werk van fotograaf Khalid Amakran (1991) aankoopt. “Dat het museum nu twee werken uit de tentoonstelling in de collectie opneemt, bewijst dat het verhaal van élke Gouwenaar gehoord en gezien mag worden,” stelt Amakran. Op een van de portretten staat Gouwenaar Ikram Skouli met haar ouders afgebeeld. De Goudse ervaart dat haar kinderen haar ouders nu vragen stellen, die zij zelf nooit heeft gesteld. “Ouderen kunnen zo hun verhaal kwijt, en tegelijk wordt het wortelstelsel van de jongere generatie versterkt.” Als je weet waar je vandaan komt, sta je sterker in het leven, is de overtuiging van Skouli. “Wat zou het mooi zijn om deze beweging te versterken, en niet alleen de onderlinge verbinding maar ook het doorgeven van de verhalen te bevorderen.” Het stadsmuseum speelt hierin graag een actieve rol.

Nieuwe bezoekers en bijzondere ontmoetingen
Van mbo-klassen en basisschoolleerlingen tot taal- en inburgeringsgroepen, medewerkers van Gemeente Gouda en het Moslim Archief: de afgelopen periode ontving het museum allerlei groepen rondom de thema’s identiteit, cultuur en wat het betekent om je ergens thuis te voelen. Thema’s die centraal stonden in de tentoonstelling Bnadem. Veel groepen werden rondgeleid door Amakran en gingen in gesprek over wat het betekent om te worstelen en wortelen in nieuwe grond. “Het is mooi dat we door een tentoonstelling als Bnadem meer een museum voor de hele stad worden. Dat willen we vasthouden,” aldus directeur Femke Haijtema.

Historisch erfgoed delen en doorgeven
Samen met kennisplatform DutchCulture organiseerde het museum eind 2023 een goedbezocht avondprogramma, de Talks & Docu-avond ‘Wij waren nieuwkomers’. Programmamaker Jalal Bouzamour en Khalid Amakran deelden over hun persoonlijke zoektocht en voerden - aan de hand van fragmenten uit de tv-serie Mocronado’s en beelden uit Bnadem - een openhartig gesprek met het publiek. Een van de conclusies van de avond luidde dat het delen en ontsluiten van verhalen een belangrijke stap is naar meer begrip en verbinding.

Dit voorjaar komt er een tweede Talks & Docu-avond. Stadsprogrammeur Esther van Pomeren zet de programmering “in lijn van Bnadem” samen met het museum voort, ondersteund door het Innovatiefonds van Gemeente Gouda. Van Pomeren: “Als geboren en getogen Gouwenaar weet ik dat er ontzettend weinig bekend is over dit deel van de Goudse geschiedenis, terwijl het zo waardevol is voor de stad. Het zijn bijzondere verhalen van mensen die keihard gewerkt hebben, die hun leven en familie achter hebben gelaten in Marokko en meegebouwd hebben aan Gouda. Verhalen die nog té weinig gehoord en gewaardeerd worden.”

Om deze verhalen te bewaren zijn er de afgelopen periode diverse interviews met eerste en tweede generatie Marokkaanse Gouwenaars gevoerd en gedocumenteerd over hun geschiedenis en ervaringen. “Een schat aan erfgoed ligt besloten in die verhalen, niet alleen voor de Marokkaanse gemeenschap, maar voor alle Gouwenaars!” zegt Van Pomeren.

Gezamenlijke geschiedenis
Museum Gouda vindt het belangrijk om als stadsmuseum blijvend aandacht te besteden aan het historisch erfgoed van Gouwenaars met Marokkaanse roots. In de tentoonstelling De stad verzamelt – 150 jaar Museum Gouda (vanaf 27 januari) zal bijvoorbeeld de koffer van Gouds ereburger Abdellah Laaguili te zien zijn, waarmee hij in 1969 vanuit Marokko naar Nederland reisde. Ook is in de Goudse ontmoetingscentra Van Noord, Nelson Mandela Centrum en De Walvis de komende periode nog een presentatie van de foto’s van Robert de Hartogh te zien uit de jaren ‘70.

Museum Gouda zorgt voor verbinding in succesvol 2023

De vorstelijke tentoonstelling Koninklijke Kunst – Wilhelmina en de Haagse School, met unieke bruiklenen van de Koninklijke Verzamelingen, trok in 2023 veel bekijks. Niet alleen de kunstwerken, waaronder de indrukwekkende Pulchri-kast die het koninklijk paar in 1901 cadeau kreeg, worden bewonderd: bezoekers prijzen ook de “mooie entourage” van de tentoonstelling, die nog tot mei 2024 te zien is. Een ander hoogtepunt was de komst van het ‘Meisje in het blauw’ van Johannes Verspronck vanuit de eregalerij van het Rijksmuseum, begeleid door een tekst van Splinter Chabot. Ook de tentoonstelling Hoge Luchten zorgde, net als Koninklijke Kunst, voor dagjesmensen die speciaal naar Gouda afreizen.

Ook fototentoonstelling Bnadem – Nieuwe Grond, een ode aan de eerste generatie Marokkaanse Gouwenaars, maakte indruk. Historische foto’s van Robert de Hartogh van arbeidsmigranten in de jaren ’70 waren te zien naast portretten van de jonge Rotterdamse fotograaf Khalid Amakran; zowel in het museum als bij Station Gouda. Deze spraakmakende tentoonstelling werd opgepikt door landelijke media als NRC en was van grote sociaal-maatschappelijke waarde.

Maatschappelijke impact
Bnadem verbond stadsgenoten en bezoekers op een nieuwe manier. Mede dankzij het Innovatiefonds van de Gemeente Gouda werd Bnadem verrijkt met een indrukwekkend avondprogramma met o.a. programmamaker Jalal Bouzamour, een bezoek van het Nederlands Moslim Archief, een mbo-programma en bijeenkomsten waarbij verschillende generaties Marokkaanse Gouwenaars met elkaar in gesprek gingen. Fotograaf Khalid Amakran gaf rondleidingen waarbij hij met bezoekers sprak over wat het betekent om te wortelen in nieuwe grond. Ook een groot aantal medewerkers van Gemeente Gouda nam deel aan zo’n rondleiding. Beleidsmedewerker Yasmin Kursun merkte op: "Cultuur verbindt en stimuleert goede gesprekken met elkaar, we konden zeker nog een uur doorpraten. Ook al heeft niet iedereen Marokkaanse roots, we kunnen ons allemaal herkennen in de verhalen achter deze foto’s en de zoektocht naar wie we zijn."

Dat Museum Gouda actief zijn maatschappelijke rol oppakt, illustreerde ook de indrukwekkende performance Power of Braids van kunstenaar Astera Mortezai begin 2023. Voor dit levende kunstwerk vlochten tientallen vrouwen hun haren aan elkaar als steunbetuiging aan Iraanse vrouwen. Ook De Schaduwzijde van de Goudse Pijp, de tentoonstelling die ter gelegenheid van het Herdenkingsjaar Slavernijverleden was ingericht, was hier een voorbeeld van. Samen met de Gouds-Arubaanse kunstenaar Miriam Piña vertelde het museum het verhaal van de Goudse kleipijpen als betaalmiddel in de trans-Atlantische slavenhandel. Tot slot opende in december de bescheiden tentoonstelling Herenstraat, die podium biedt aan een straat in de wijk Korte Akkeren. De sprekende beelden van documentair fotograaf Mariëtte Lock zijn een ontmoeting op zich en zorgen daarnaast ook letterlijk voor nieuwe gezichten in het museum.

Educatie en jonge bezoekers
Bijna 7500 kinderen bezochten Museum Gouda in 2023. Educatieve en creatieve activiteiten namen hen mee in de geschiedenis van onze stad, daagden hen uit om creatief bezig te zijn en nodigden uit tot verwondering. Het museum ontving met hulp van bevlogen rondleiders meer dan 200 schoolklassen. Het grootste deel hiervan betrof basisschoolleerlingen, maar passend aanbod maakte dat ook meer dan 65 klassen van middelbare scholen de weg naar het museum vonden. Bovendien ontwikkelt het museum nu ook een programma samen met MBO-opleidingen. Een bijzonder hoogtepunt in het kinderprogramma was het Huis van Sinterklaas. Meer dan 40 schoolklassen werden verwelkomd. Maar ook (groot)ouders met kinderen kwamen langs: de tickets voor het populaire Sint-programma waren compleet uitverkocht.

Samenwerken om cultuur toegankelijk te maken
Culturele organisaties weten elkaar in Gouda steeds beter te vinden. Dit werd zichtbaar tijdens het sprankelende Festival De Verwondering in september 2023. De hele binnenstad bruiste met inzet van de Goudse Schouwburg, de Bibliotheek Gouda, Cultuurhuis Garenspinnerij en vele anderen. Bij Museum Gouda was een uitgebreid programma rondom Bnadem gerealiseerd met een live hiphop-show tussen de eeuwenoude schutterstukken in samenwerking met platform DubbelH, en een tot op de laatste stoel gevulde filmvoorstelling in de museumtuin van de Marokkaanse film Casablanca Beats, met dank aan Filmhuis Gouda. Ook tijdens de expositie van World Press Photo in de Chocoladefabriek ondersteunden museum en bibliotheek elkaar door o.a. een gezamenlijke NS Spoordeelactie. Tot slot verleidde het iconische evenement Gouda bij Kaarslicht maar liefst 1800 bezoekers tot een kosteloos museumbezoek.

Collectie Gouda
In 2023 kon het museum een nieuw Gouds topstuk voor de stad verwerven: het gezicht op de Sint-Janskerk door Cornelis Springer uit 1863. Het museum kon het schilderij met de hulp van particuliere schenkers na een veiling alsnog kopen, mede dankzij de Goudse Museumvrienden en de Gemeente Gouda. Het eerste weekend was het kunstwerk voor alle Gouwenaars gratis te bewonderen. Ook opende de spectaculaire nieuwe presentatie van de altaarstukken in de Gasthuiskapel, mede dankzij het Gouds Catharina Gilde. In samenwerking met de Sint-Janskerk toont het museum hier ook de metershoge ontwerptekeningen voor de Goudse glazen. Religieus erfgoed staat ook centraal in de nieuwe vaste opstelling Geloven in Gouda; vier Goudse geloofsgemeenschappen, van Joods en islamitisch tot gereformeerd, laten zien dat religie altijd in beweging is.

Onmisbare steun
Het succesvolle museumjaar werd mogelijk gemaakt door de talloze publieke, zakelijke en particuliere partners van Museum Gouda. “In het bijzonder is de Gemeente Gouda wederom een betrouwbare partner gebleken, niet alleen door met het Innovatiefonds vernieuwende projecten mogelijk te maken, maar ook vanwege de broodnodige steun om de energiecrisis in ons monumentale huurpand het hoofd te kunnen bieden”, benadrukt directeur Femke Haijtema. “Ook het Gouds Catharina Gilde, de Goudse Museumvrienden, de Partners van het museum, en de Crabeth Clubleden verdienen grote lof, net als onze samenwerkingspartners van de M6, het Rijksmuseum, Stichting Beeldmix en de fondsen die de activiteiten ondersteunden.”

Vooruitblik
Museum Gouda werd opgericht in 1874, en viert in 2024 zijn 150ste verjaardag. Het belooft een bijzonder jubileumjaar te worden. Op 27 januari opent de feestelijke tentoonstelling De stad verzamelt, met een trip down memory lane naar het negentiende-eeuwse museum, én de blik van stadsgenoten op 150 jaar Goudse herinneringen. In mei heropent de iconische ijssalon Italia zelfs voor één zomer de deuren in het museum. Voor oktober is een grote tentoonstelling rond Susanna en de ouderlingen in voorbereiding. In dit apocriefe Bijbelverhaal proberen machtige mannen de badende Susanna te chanteren, Me Too avant la lettre dus. Het relatief onbekende verhaal werd wereldberoemd omdat Susanna in de kunstgeschiedenis veelvuldig is vastgelegd. Van Rembrandt en Gentileschi tot hedendaagse kunstenaars; steeds opnieuw is zij een slachtoffer, een model van vroomheid en deugd, of zelfs een sekssymbool. De tentoonstelling is een vervolg op de succesvolle expositie in het Walraff-Richartz Museum in Keulen, waar ook de Goudse Susanna van Joachim Wtewael te zien was.

• Koninklijke Kunsttot 5 mei 2024
  
• De stad verzamelt - 150 jaar Museum Goudatot 16 februari 2025
  

Herenstraat: Goudse straatfotografie in Museum Gouda

In de jaren 70 maakten de karakteristieke arbeiderswoningen aan de Herenstraat plaats voor de typische blokken-bouw van die tijd. De beelden van Mariëtte Lock laten zien dat het grijze, eenvormige uiterlijk van de straat in sterk contrast staat met de warmte en veelkleurigheid van haar bewoners. De afgelopen jaren was Lock bijna dagelijks met haar camera in de Herenstraat te vinden. Enkele maanden bracht ze in een schaftkeet door, om letterlijk deel uit te maken van de buurt en haar bewoners. Het heeft geresulteerd in een persoonlijk, ongepolijst portret van deze Goudse straat.

Gouwenaars in beeld Gelijktijdig aan de tentoonstelling in het museum, zal Mariëtte Lock opnieuw haar camera opzetten in een schaftkeet. Deze tijdelijke studio komt naast de ingang naar de museumtuin te staan. Alle Gouwenaars zijn van harte welkom om zich in te schrijven voor het maken een portretfoto. De portretten zullen samen met diverse Herenstraat-portretten te zien zijn in het Tapijthuis.

Documentair fotograaf Mariëtte Lock (1977) heeft een sociaalwetenschappelijke achtergrond en ook in haar werk als fotograaf staan mensen - en hoe die zich in een groep bewegen - centraal. Ze was een van de twintig genomineerden voor de SO Award 2023 van beroepsvereniging voor fotografen DuPho. Een van de foto’s die ze maakte bij de Herenstraat zal ook te zien zijn in de World Press Photo Exhibition in de Chocoladefabriek (25 november t/m 17 december 2023). De tentoonstelling Herenstraat in Museum Gouda loopt van 15 december 2023 tot 21 april 2024.

Oproep voor tentoonstelling 'De stad verzamelt - 150 jaar Museum Gouda'

In 1874 begon Museum Gouda met een verzameling van geschiedkundige en kunsthistorische voorwerpen die bijeengebracht werd door Gouwenaars zelf. Het museum roept nu opnieuw Gouwenaars op om te graven in hun herinneringen: welk Gouds voorwerp heb jij nog op zolder wat herkenbaar is voor veel inwoners? Wordt jouw herinnering volgend jaar tentoongesteld?

Wil je jouw voorwerp met persoonlijk verhaal delen? Vul dan via onderstaande link het formulier in en stuur duidelijke foto's mee. Uiterste inzenddatum is 20 november 2023.

Uiteraard blijft het voorwerp jouw eigendom: we lenen het graag voor een jaar.

Kom je er niet uit? Mail dan naar 150jaar@museumgouda.nl.

• Deel hier jouw verhaal en foto's

Onbekende schatten uit de kunstcollectie van de Oranjes in het museum

Voor de tentoonstelling Koninklijke Kunst stonden onder meer de Koninklijke Verzamelingen in Den Haag en Paleis het Loo zeldzame stukken af aan Museum Gouda die niet eerder in deze samenstelling te zien waren.

Hulde aan het bruidspaar
Bij koninklijke hoogtijdagen, zoals de bruiloft van Wilhelmina en Hendrik in 1901, was het gebruikelijk om het paar te overladen met geschenken. Vanuit alle hoeken van de samenleving en de koloniën overzee stoomden de cadeaus binnen. Kosten noch moeite werden gespaard. Voor de schenkers was dit de ultieme manier om waardering, eerbied en genegenheid te tonen aan hun vorstin. En kunst was een perfect geschenk voor de kunstminnende, jonge koningin. Pronkstuk op de tentoonstelling is de kunstkast die zij cadeau kregen van de Haagse Kunstenaarsvereniging Pulchri Studio, waar Wilhelmina beschermvrouwe van was. De kast wordt zelden getoond aan het publiek, maar geeft nu al zijn geheimen prijs. Het is een bijna vergeten tijdscapsule, gevuld met meer dan honderd exclusieve kunstwerken van de fine fleur van de Haagse kunstscene van toen. Niet voor niets wordt de kast ten paleize ook wel de “Oóh-en-ááh-kast” genoemd.

Kunst en het Koningshuis
Koningin Wilhelmina had warme banden met de Haagse kunstscene aan het begin van de twintigste eeuw. Ze schilderde zelf ook: dit was een van haar passies. Ze had schilderles van Haagse kunstenaars en werd later zelf ook lid van Pulchri was dan ook “de bekroning op mijn werk”, zoals ze zelf zei. In de tentoonstelling is een onbekend schilderij van haar te zien.
Geregeld gaf ze kunstenaars opdracht tot het maken van portretten van leden van de koninklijke familie, zoals het aandoenlijke babyportretje dat ze speciaal liet maken van haar enige, kostbare dochter, de eenjarige kroonprinses Juliana. Het was een verjaarscadeau voor haar man prins Hendrik. Ook liet ze officiële en publieke optredens vastleggen, zodat het volk een positief beeld van haar kreeg, zoals een schilderij waarop ze als jonge, krachtige koningin geportretteerd is tijdens een wapenschouw op de heide. En staatsieportretten waren ook een belangrijke manier om haar beeltenis te verspreiden in de wereld.

Geloven in Gouda: nieuwe vaste presentatie over religie in beweging

Het geloof speelt een belangrijke rol in het alledaagse leven van veel Gouwenaars. Terwijl de ene geloofsgemeenschap krimpt, groeit de andere, dat is nu niet anders dan vroeger. Allemaal drukken ze op hun eigen manier een stempel op de stad. In de vorm van oude en nieuwe gebedshuizen, maar ook in de manier waarop mensen in het leven staan.

Samenwerking
Aan Geloven in Gouda werd actief bijgedragen door lokale geloofsgemeenschappen, zowel in de vorm van bruiklenen als via video-interviews. De bezoeker maakt zo kennis met Farid Habyby, voorzitter van de Goudse MIV Assalam moskee; Evert-Jan van Veldhuizen, lid van de Gereformeerde Gemeente (wier kerkgebouw lokaal bekendstaat als ‘de mijter’); Kim de Berg, remonstrants predikant bij Federatie Gouda en de Joodse Gouwenaar Lea Alice van Coeverden. In korte opnames vertellen zij ieder persoonlijk over een betekenisvol moment, belangrijke gebruiken en over wat hen raakt.

Religieuze voorwerpen
Onze stad kent een enorme verscheidenheid aan geloofsgemeenschappen. De presentatie Geloven in Gouda biedt geen compleet overzicht, maar werpt licht op vier van deze gemeenschappen. Omdat hun verhaal historisch relevant is, omdat ze groeiende zijn of juist krimpend, of omdat het museum bijzonder erfgoed beheert. Onderdeel van de tentoonstelling zijn onder meer een Joodse kandelaar, afkomstig uit de voormalige synagoge aan de Turfmarkt, Remonstrants zilverwerk, een forse kanselbijbel van de Gereformeerde Gemeente en een islamitisch gebedssnoer en Koran, afkomstig uit de moskee MIV Assalam.

Zomeractie: Kapelkaartje voor € 2,50!

De Gasthuiskapel is dit voorjaar helemaal opnieuw ingericht en ook de Sint-Jan heeft een nieuwe vaste expositie, dus dit is hét moment voor een hernieuwde kennismaking met dit grootse Goudse religieuze erfgoedensemble.

Let bij het plannen van je bezoek op dat de openingsdagen van de Sint-Jan en het museum verschillen. De bezoeken hoeven niet op dezelfde dag plaats te vinden. Wie de Sint-Jan en het HELE museum op 1 dag wil bezoeken, koopt het beste een Sint-Jan+Museum Gouda COMBITICKET.

NB: deze actie is geldig t/m 30 september a.s. Het Kapelkaartje is alléén verkrijgbaar bij de ingang aan de Oosthaven 9, o.v.v. van een geldig Sint-Jansticket gekocht tussen 1 juli en 30 september 2023. Niet geldig i.c.m. andere kortingen en/of acties. Het Kapelkaartje geeft enkel toegang tot de Gasthuiskapel en niet tot de rest van het museum.

Koninklijke Kunst in Gouda

Museum Gouda belicht de relatie tussen Wilhelmina en de Haagse School

Pronkstuk in de tentoonstelling is de kunstkast die de kunstenaarsvereniging Pulchri Studio schonk aan koningin Wilhelmina en Prins Hendrik, ter gelegenheid van hun huwelijk in 1901. Hierin zijn 116 aquarellen, tekeningen en reliëfs te zien van kunstenaars rondom de Haagse School. De kast maakte deel uit van een rijke geschenktraditie waarin vanuit alle hoeken van de samenleving - van officiële instanties tot groepen burgers - cadeaus geschonken werden aan de Koninklijke familie bij koninklijke hoogtijdagen, zoals huwelijken en inhuldigingen.

Kunst en het koningshuis
De tentoonstelling met bruiklenen van onder meer Koninklijke Verzamelingen en Paleis Het Loo werpt licht op de Haagse kunstscene aan het begin van de twintigste eeuw. Koningin Wilhelmina was beschermvrouwe van Pulchri Studio, ze schilderde zelf ook en werd in 1932 zelf ook werkend lid van de kunstenaarsvereniging. Leden van het koninklijk huis werden geportretteerd en ook werden er geregeld kunstwerken cadeau gegeven. Koninklijke hoogtijdagen en gebeurtenissen zoals een wapenschouw en officiële bezoeken werden vastgelegd door schilders, waarmee bijgedragen werd aan de positionering van Wilhelmina als jonge koningin. En staatsieportretten waren natuurlijk een belangrijke manier om haar beeltenis te verspreiden in de wereld.

• Koninklijke Kunsttot 5 mei 2024
  

De schaduwzijde van de Goudse pijp

Goudse kleipijpen en de trans-Atlantische slavenhandel: Museum Gouda opent tentoonstelling 'De schaduwzijde van de Goudse pijp' op Keti Koti

In de 17de en 18de eeuw floreerde de Goudse pijpenhandel. Het ambacht zorgde voor werkgelegenheid en welvaart en de pijpen gingen de hele wereld over. Dit economische succes heeft echter ook een keerzijde. Uit recent onderzoek door historicus Ruud Stam blijkt dat de Goudse pijpen werden gebruikt als betaalmiddel en als relatiegeschenk in de trans-Atlantische slavenhandel. In vrachtbrieven van schepen staat opgetekend dat aan de westkust van Afrika mensen werden gekocht voor kisten pijpen. De Goudse pijpenkoppen zijn nog steeds volop te vinden in de grond van landen over de hele wereld die verbonden waren met Nederland in de koloniale tijd.

Beeldvorming rondom tabak
Naast kleipijpen zijn in de tentoonstelling diverse andere historische voorwerpen te zien die gelieerd zijn aan deze geschiedenis. Tabakspotten droegen namen als Havana en waren gevuld met tabak die onder meer geoogst werd op plantages waar tot slaaf gemaakten werkten. Op het 18e-eeuwse uithangbord van de Goudse tabakswinkel De Moriaan aan de Westhaven prijkte een zwarte man met een Goudse pijp. Ook de bijbehorende sculptuur van de zogenoemde ‘moor’ is karikaturaal.

Confronterende kunst
Nu, 150 jaar nadat de slavernij in Suriname en op de Caraïbische eilanden bij wet werd afgeschaft, reageert de Goudse kunstenares Miriam Piña (Curaçao, 1951) op de historisch beladen voorwerpen met een kunstwerk in de tentoonstelling: “Ik wil laten zien dat het verhaal heel verschillende kanten heeft.” De kunstenares groeide op de Antillen op en verwonderde zich als tiener over die vreemde keramische pijpenkoppen in de tuin van haar ouders op Aruba. Dit gegeven inspireert Piña tot een kunstinstallatie, met als basis een kroonluchter en een mal om Goudse pijpen mee te maken. De kunstenares sprak als onderdeel van het maakproces met diverse jongeren, wier verhalen terugkomen in het werk en laten zien hoe dit beladen verleden hun eigen heden raakt.

Opening tentoonstelling op Keti Koti
Op 1 juli, Keti Koti, de dag waarop jaarlijks de afschaffing van de slavernij wordt gevierd, wordt het kunstwerk in Museum Gouda onthuld voor publiek. Op die dag is toegang tot het museum gratis. De tentoonstelling, die speciaal voor het Herdenkingsjaar Slavernijverleden is ingericht, is daarna nog te bezoeken tot en met 31 oktober 2023.

• De schaduwzijde van de Goudse pijptot 5 november 2023
  Wat hebben een witte kleipijp, een beschilderde tabakspot en een zwarte man op een gevelbord met elkaar...

INSECT!

Werk van cursisten van de Nederlandse Keramiekopleiding
13 mei tot en met zondag 22 oktober 2023

De bonte selectie objecten in de tentoonstelling INSECT! is samengesteld door Ingmar Reesing, conservator van Museum Gouda en de docenten van de Nederlandse Keramiekopleiding. Deze opleiding in Gouda is de enige professionele opleiding tot keramist in Nederland en cursisten komen uit het hele land om zich dit ambacht eigen te maken.

• INSECT!tot 25 februari 2024
  

Match: meesterwerk uit het Rijksmuseum in Gouda

Museum Gouda 1 op 1 met het Rijksmuseum – 'Portret van een meisje in het blauw' ontmoet 'De gezusters Arntzenius'
2 juli tot en met 3 september 2023

Speciaal voor deze Match schreef Splinter Chabot een tekst die ook te beluisteren is tijdens het bezoek aan de tentoonstelling in Museum Gouda. Zo’n bezoek is dan óók een bijzondere ontmoeting: tussen de zeventiende eeuw, de negentiende eeuw en, met onszelf als toeschouwer erbij, de eenentwintigste eeuw. Chabot zegt hierover: “Door de eeuwen heen reizen lijkt misschien niet mogelijk, maar niets is minder waar. Via de kunst kunnen we elke dag de tijd tackelen. Zoals hier, nu, op dit moment, tijdens deze samenkomst.”

Portret van een meisje in het blauw (1641) – Johannes C. Verspronck

Het meisje werd door Verspronck geportretteerd als een kleine volwassen dame, zoals dat destijds gebruikelijk was. Ze kijkt je recht aan, bloost en draagt een jurk met goudbrokaat, een verfijnde kanten kraag en manchetten. Parels en verenwaaier maken haar verschijning compleet. Het is onbekend wie zij was, maar waarschijnlijk is het schilderij gemaakt in opdracht van een rijke familie. Splinter Chabot zegt over haar: “Ze kijkt naar de toekomst, naar hoe de tijd na haar eruit zal zien. Een paar meter verderop ziet ze twee eeuwen de toekomst in. Twee meisjes hangend op de bank. Bladerend door boeken. Zou ze jaloers zijn?”

De gezusters Arntzenius (1895) – Willem B. Tholen

Tholen had zijn atelier in het huis waar de familie Arntzenius woonde. Hij portretteerde de twee dochters op een verstild moment. Dora en Elizabeth, dertien en veertien jaar jong zijn op een rode chaise-longue aan het lezen en trekken zich niets aan van de schilder, bij wie ze ook tekenles volgen. Ze dragen zwarte kleding met korte mouwen, zwarte armwarmers en daaroverheen witte schorten. Splinter Chabot: “De meisjes die geen korset, kant en pareloorbellen dienen te dragen. Ze lijken zo vrij en vredig, die twee dames op de bank. Ze hebben duidelijk geen boodschap aan het verleden, ze genieten van het heden. Hun heden. Maar wat zien we als we beter kijken?”

Boek

Bij de tentoonstelling verschijnt een rijk geïllustreerd boek waarin alle 24 kunstwerken die in het hele land te zien zijn, staan afgebeeld. Twaalf schrijvers hebben een bijdrage geleverd aan het boek Match, onder meer Splinter Chabot en Umayya Abu-Hanna, en programmamaker Cornald Maas.

Match

Match is een initiatief van de stichting M6; zes samenwerkende musea in Nederland, waar Museum Gouda één van is. De andere elf musea die aan Match meedoen (in elke provincie één), zijn Museum het Hannemahuis, Groninger Museum, Museum De Buitenplaats, Stedelijk Museum Kampen, Museum Nagele, Museum Henriette Polak, Stedelijk Museum Alkmaar, Museum Huis Doorn, Zeeuws Museum, Museum het Markiezenhof en het Limburgs Museum.

• Matchtot 3 september 2023
  Wij 'matchen' het wereldberoemde 'Portret van een meisje in het blauw' (1641) van Johannes C. Verspron...

Drieluik van Oekraïense nieuwkomers

‘The truth doesn’t drown in water and doesn’t burn in fire’; op dat Oekraïense gezegde is het metersgrote drieluik gebaseerd dat de Nederlands-Letse kunstenaar Dace Satre Sietina samen met Oekraïense nieuwkomers in Gouda maakt. My dear swallows, spread your wings upon the land of peace, zoals het kunstwerk heet, toont een onderdrukt verleden en een afschuwelijk heden. Maar er is ook hoop, zo laat het derde luik – de toekomst – zien. Het werk wordt vervaardigd bij Libertum, interactief museum voor vrede en vrijheid, op de tweede verdieping van de Chocoladefabriek. Tijdens het open huis op 3 en 4 september is ‘the making of’ live te zien. Vanaf 15 september wordt My dear swallows geëxposeerd in een eigen zaal in Museum Gouda.

De makers van het drieluik laten zich inspireren door de naïeve stijl van de Oekraïense folkloristische kunstenaar Maria Prymachenko. “Elke Oekraïener is opgegroeid met invloeden van iconografie en naïeve kunst. Daarom kunnen alle nieuwkomers zonder uitleg direct meedoen. We gebruiken voor het drieluik de papertransfertechniek; een grafische techniek die makkelijk te beheersen is en ruimte biedt om met meerdere mensen tegelijk aan het werk gaan”, legt Dace Satre Sietina uit.

Brug tussen twee culturen
Elk voorwerp en elk dier in het drieluik heeft een betekenis. Zo symboliseert de beer de Russische periode, waarin de macht van Rusland goed voelbaar was. De zwaluwen staan voor vrede, en voor liefde voor hun thuisland. Het maakproces geeft niet alleen rust en herkenning, maar maakt ook ontmoetingen mogelijk. En de Oekraïense kunstenaars leren niet alleen elkaar kennen, maar ook Gouwenaars en andere nieuwkomers. “Kunst is een sociaal gebeuren. Kunst ondersteunt de communicatie in de gemeenschap, helpt bij het verwerkingsproces en geeft mensen perspectief”, aldus Sigfried Janzing, directeur van Libertum.

Met de expositie van het drieluik in Museum Gouda wordt een brug van vreedzaamheid, begrip en betrokkenheid gelegd tussen twee culturen. “Wij willen verhalen van alle Gouwenaars naar het museum brengen, zodat iedere inwoner zich herkent, ook de nieuwkomer”, vertelt Femke Haijtema, directeur van Museum Gouda.

Kom kijken!
Wie geïnteresseerd is, kan op zaterdag 3 en zondag 4 september tussen 13.00 en 16.00 uur langskomen bij Libertum in de Chocoladefabriek (tweede verdieping). Donderdag 15 september wordt de expositie van My dear swallows in Museum Gouda geopend door burgemeester Verhoeve. Vanaf dat moment kan het kunstwerk worden bewonderd.

Het project wordt gesteund door GoudApot en Praxis.

• My dear swallows...tot 29 mei 2023
  Laatste kans: nog te zien tot en met het pinksterweekend
  Ontmoet de kunstenaar: artist talk op 28 mei!

Religieus erfgoed krijgt ereplek in Museum Gouda

Topstukken vertellen in de Gasthuiskapel het verhaal over religie in Gouda in de 16e en 17e eeuw

In de middeleeuwen was Gouda een rijke en vrome stad, met een grote katholieke stadskerk en verschillende kloosters en kapellen. Door de tolerante houding van het stadsbestuur ging de Beeldenstorm grotendeels aan Gouda voorbij en bleven veel religieuze kunstschatten ook na de overgang naar het protestantisme bewaard. De overgebleven altaarstukken vormen nu samen met de Goudse Glazen in de Sint-Janskerk en de levensgrote ontwerptekeningen daarvoor een erfgoedensemble van wereldformaat. Naast de altaarsstukken toont Museum Gouda in de Gasthuiskapel de komende jaren ieder kwartaal drie van die kwetsbare ontwerptekeningen, de ‘cartons’. Een speciaal gemaakte animatie van Studio Louter werpt licht op de bijzondere details in de tekeningen én de gebrandschilderde ramen.

Schuilkerken
Bruiklenen van onder meer de Oud-Katholieke Kerk in Gouda vertellen het verhaal van de huis- of schuilkerken die in de zeventiende eeuw ontstonden in de woonhuizen van rijke katholieken en kenmerkend waren voor Gouda. Deze ‘verborgen’ godshuizen waren weelderig en theatraal ingericht en voorzien van enorme en kleurrijke altaarstukken, om de katholieke kerkganger in vervoering te brengen.

Duurzaam
De monumentale altaarstukken uit Museum Gouda keerden vorig jaar voor de tentoonstelling Beleef het Wonder van Gouda voor het eerst in 450 jaar terug naar de Sint-Janskerk. Nu krijgen ze een definitieve plek in de Gasthuiskapel, die eer doet aan het meesterschap van de makers. Bij het maken van de vernieuwende presentatie is veel aandacht voor duurzaamheid: vitrines en frames die al eerder voor de tentoonstellingen Beleef het Wonder van Gouda en Koele Wateren gebouwd waren, zijn door ontwerper Theo Tienhoven hergebruikt.

Geschiedenis van de Gasthuiskapel
Museum Gouda is sinds 1947 gevestigd in het Catharina Gasthuis, een monumentaal pand waarvan de geschiedenis teruggaat tot de veertiende eeuw. De kapel van dit voormalige ziekenhuis werd waarschijnlijk na 1542 gebouwd. Na de hervorming deed de Gasthuiskapel onder meer dienst als voorraadschuur, kerkgebouw, opslagruimte van een plaatselijke bierbrouwer, stadsarchief en librije. In 1980 kreeg de kapel haar huidige bestemming als tentoonstellingsruimte van Museum Gouda.

De herinrichting van de Gasthuiskapel van Museum Gouda is mede mogelijk gemaakt dankzij genereuze bruiklenen van de Sint-Janskerk, de Oud-Katholieke Parochie van de Heilige Johannes de Doper en het Rijksmuseum, en de bijdragen van het Gouds Catharina Gilde en de Goudse Museumvrienden.

Fototentoonstelling De Mix Nederland | Bnadem

Robert de Hartogh & Khalid Amakran

De tentoonstelling vormt onbedoeld een postuum eerbetoon aan Robert de Hartogh, die tijdens de voorbereidingen eind 2022 plotseling overleed. Hij en Khalid Amakran hebben intensief samengewerkt om deze dubbeltentoonstelling samen te stellen.

Nieuwe grond
In de tentoonstelling gaat Khalid Amakran een dialoog aan met millennials met Marokkaanse roots en hun ouders. Zijn werk gaat over de zoektocht naar een eigen identiteit: wie mag je worden, wie kan je zijn en wat neem je mee van de generatie voor jou? In de tentoonstelling verkent hij hoe het voor hem was om als kind van immigranten op te groeien in het Nederland na 9/11 en hoe dat zijn Marokkaans-Nederlandse generatiegenoten vergaan is. De foto’s waarmee hij deze verkenning vormgeeft, worden vergezeld door audiofragmenten, afkomstig uit de gesprekken die hij met de geportretteerden gevoerd heeft. Ook in de kennismaking met Robert de Hartogh bleek dit een overduidelijke gemene deler te zijn: voor beiden wogen de interacties met de mensen die ze voor de lens hadden net zo zwaar als de beelden die deze interacties uiteindelijk opleverden. Sami, een van de geportretteerden die Amakran sprak, heeft het in zijn verhaal over hoe je als Marokkaans-Nederlandse millennial worstelt en wortelt in Nederland. Nederland als nieuwe grond.

Bnadem
De titel van de tentoonstelling, het Marokkaans-Arabische begrip Bnadem, betekent zowel ‘zoon van Adam’ als ook ‘persoon’ of ‘mens’, maar niet in de West-Europese zin van het woord; in het Arabisch ontbreekt het woord ‘individu’. Daarmee wil Bnadem zeggen dat iedereen afstamt van iemand anders en daardoor onderdeel is van een geheel. Amakran legt in zijn werk de worsteling bloot die Nederlanders met een Marokkaanse achtergrond doormaken op zoek naar een eigen identiteit, waarin waarden van huis uit meegegeven soms haaks staan op de Nederlandse individualistische benadering. Amakran: “Aan de ene kant word je geacht jezelf te ontwikkelen als individu, aan de andere kant word je door de gemeenschap waartoe je jezelf rekent geacht je loyaal te uiten aan waar je vandaan komt."

Robert de Hartogh (1942-2022)
In de jaren zeventig begon Robert de Hartogh met het fotograferen van het dagelijks leven van immigranten in Nederland. Omdat hij in een vroeg stadium een hecht netwerk van immigrantenfamilies, hulporganisaties en uitgeverijen van onderwijsmateriaal opbouwde, droeg hij voor een belangrijk deel bij aan de beeldvorming van deze eerste generatie Nederlanders met een buitenlandse achtergrond. Zijn werk concentreerde zich in de regio Rotterdam en ook Gouda, maar hij reisde ook regelmatig naar de thuislanden van immigranten. In 1977 had hij, samen met schilder Peter Blokhuis, zijn eerste museale tentoonstelling in Museum Gouda over dit onderwerp. Nu vindt daar ook zijn laatste tentoonstelling daar plaats.

Khalid Amakran (1991)
Khalid Amakran groeide op in het Rotterdamse Spangen van de jaren negentig. Vanaf de aanslagen op de Twin Towers, hij was toen 10 jaar, begreep hij dat zijn achtergrond er toe doet. En dat hij zich, als onderdeel van een geheel, moest verhouden tot gebeurtenissen waar hij geen invloed op had. Op zijn negentiende besloot hij zichzelf en anderen die zich ongehoord en ongezien voelden een stem te geven. Dit doet hij met portretfoto’s in de krant, door zelf plaats te nemen in jury's of te cureren voor musea. Eerder was zijn werk te zien in onder meer de Kunsthal, Het Nieuwe Instituut en TENT in Rotterdam en in het Stedelijk Museum Schiedam. Hij zit in de jury van de Zilveren Camera en zijn portretten verschijnen regelmatig in NRC Handelsblad.

De Mix Nederland
Bnadem is de Zuid-Hollandse editie in een serie tentoonstellingen van de Mix Nederland, een initiatief van Stichting Beeldmix samen met Museum Gouda, NS en ProRail. Dit wordt mede mogelijk gemaakt door de Gemeente Gouda, Prins Bernhard Cultuurfonds, Stimuleringsfonds Creatieve Industrie, Mondriaan Fonds en Nederlands Fotomuseum. Bij iedere editie wordt historische fotografie gebruikt als bron van inspiratie voor hedendaagse Nederlandse fotografen. Voor NS en ProRail is het belangrijk dat stations een fijne plek zijn om te verblijven. “Door de stations te gebruiken als buitenlocatie voor de exposities ontstaat er een hele mooie wisselwerking tussen museum en station. Reizigers worden op het station nieuwsgierig gemaakt naar de expositie in het museum en het publiek heeft een extra reden om naar het station te gaan om de expositie ook daar te beleven,” aldus Margriet Zegel, stationsmanager van station Gouda.

• Audiofragment Sami | De Mix Nederland - Bnadem3.8 MB (.mp3)
• Persbericht 22 februari 2023: De Mix Nederland | Bnadem in Museum Gouda256.3 KB (.pdf)
• YouTube video
• De Mix Nederland | Bnademtot 7 januari 2024
  “Ik besloot toen de camera op te pakken. Om mensen te laten zien, die niet werden gezien.” (Robert d...

The Power of Braids

In september 2022 werd Mahsa Zhina Amini vermoord door de moraalpolitie in Iran. Een laatste foto, vlak voor haar arrestatie genomen, laat een krachtig beeld zien. Een lange vlecht valt losjes op de schouders van Amini. Sinds de protesten in Iran, is haar een wereldwijd symbool voor vrijheid en verzet geworden.

Op zaterdag 14 januari vanaf 14.30 uur vlechten we elkaars haar tot één vlecht door het hele museum. Je zult staan en de performance duurt ongeveer een uur. Houd er rekening mee dat er gefilmd wordt.

Vlecht mee met Astera Mortezai en maak samen een statement van verbinding, kracht en solidariteit!

Haar dat valt op je schouders is lang genoeg om mee te kunnen doen!

Aanmelden kan via aanmelden@museumgouda.nl

• Bekijk de videofilm van de performance op YouTube!

Museum Gouda verwerft Gouds stadsgezicht van Springer

Cornelis Springer (1817-1891) behoort tot de belangrijkste topografische kunstenaars van de 19de eeuw in Nederland. Hij wordt gerekend tot een van de bekendste vertegenwoordigers van de Romantiek. Van Gouda maakte hij een aantal stadsgezichten, maar daarvan was er nog geen enkele in een Nederlandse museale kunstcollectie te vinden. Met deze aankoop kan Museum Gouda een befaamde kunstenaar en voor Gouda belangrijke voorstelling aan haar collectie toevoegen.

Op het schilderij is een gedeelte van de noorderzijbeuk van de monumentale Sint-Janskerk in Gouda te zien. Zelfs de beroemde glas-in-loodramen zijn te onderscheiden. Op de voorgrond is het zogenoemde Zakkendragershuisje afgebeeld, met links daarvan het voormalige Kraamvrouwenportaal. Dankzij Springers gedetailleerde weergave en zijn schitterende lichtval, wordt een geromantiseerde versie van een 19de-eeuws stadsbeeld weer tot leven gewekt dat voor Gouwenaars van nu nog steeds zeer herkenbaar is.

Directeur Femke Haijtema: “Dit schilderij is een belangrijke aanvulling op de collectie van de stad. Het is niet alleen bijzonder goed geschilderd, het werk stelt ons ook in staat om de Goudse geschiedenis nog beter in beeld te brengen, voor bezoekers van onze mooie stad en bovenal voor Gouwenaars.”

Museum Gouda was op de hoogte van de veiling van het schilderij van De Grote Kerk te Gouda bij het Venduehuis in Den Haag, maar kon de benodigde middelen onder de gestelde tijdsdruk niet bij elkaar krijgen. Enkele particulieren die dit voor Gouda belangrijke schilderij voor de stad veilig wilden stellen, hebben het schilderij toen gekocht en vervolgens aangeboden aan het museum. Een fantastisch initiatief, dat Museum Gouda in staat stelde om met eigen middelen, een bijdrage van de Goudse Museumvrienden, de gemeente Gouda, én de genereuze bijdragen van deze particuliere kopers het schilderij alsnog te verwerven.

Overlijden van fotograaf Robert de Hartogh

Afgelopen maanden werkten Robert de Hartogh en fotograaf Khalid Amakran intensief samen in voorbereiding op een dubbeltentoonstelling in Museum Gouda in april 2023, in het kader van De Mix Nederland. Geïnspireerd door de foto’s die de Hartogh vanaf de jaren 70 maakte van zogenoemde gastarbeiders in Gouda en andere steden, legt Amakran onder de noemer 'Bnadem' in foto- en videoportretten de verhalen vast van deze eerste generatie Marokkaanse immigranten en hun (klein)kinderen.

Robert de Hartogh was een van de eerste fotografen in Nederland die de leefomstandigheden van arbeidsmigranten vastlegde. In 1977 had hij samen met schilder Peter Blokhuis in Museum Gouda over dit onderwerp zijn eerste museale tentoonstelling. We voelen ons verdrietig maar ook vereerd dat ook De Hartoghs laatste tentoonstelling in Museum Gouda zal zijn.

Eerste foto: Khalid Amakran en Robert de Hartogh (r). Foto van @markbolk
Tweede foto: Marokkaanse man in een kaasfabriek in Gouda (1977), foto van Robert de Hartogh

Eerste werkdag nieuwe directeur Museum Gouda

Femke Haijtema was hiervoor werkzaam als directeur Tentoonstellingen en Publiekszaken bij het Fries Museum en Keramiekmuseum Princessehof. Met haar achtergrond als socioloog en liefde voor geschiedenis vindt zij het belangrijk om verhalen over kunst en erfgoed voor een breed publiek toegankelijk te maken. Haijtema: “Ik zie er enorm naar uit om, samen met het team, de betekenis van het museum voor inwoners en bezoekers nog verder te vergroten.”

Een beter moment daarvoor lijkt bijna niet denkbaar. De stad en het museum staan aan de vooravond van de viering van 750 jaar stadsrechten en de spectaculaire tentoonstelling Beleef het Wonder van Gouda die samen met de Sint-Janskerk wordt georganiseerd. Dat de ‘feestelijke trein’ al vertrokken is, ziet Femke Haijtema alleen maar als een mooie uitdaging: “Een citytrip van zes maanden waarbij je in elke eeuw kunt uitstappen – wat een mooie manier om de geschiedenis van mijn nieuwe werk- en woonplaats te leren kennen en zo een bijdrage te leveren aan het motto van het feestjaar: Geef Gouda door!”

Koning opent ‘Beleef het Wonder van Gouda’

Zijne Majesteit de Koning opent op dinsdagmiddag 12 april de tentoonstelling ‘Beleef het Wonder van Gouda’. In 2022 is het 750 jaar geleden dat Graaf Floris V van Holland stadsrechten verleende aan Gouda. De stad viert daarom feest van 12 april tot 17 september. De tentoonstelling in de Sint-Janskerk en Museum Gouda wordt geopend tijdens de bijeenkomst ‘Verdraagzaamheid in Veelkleurigheid’. Dat thema vormt een rode draad in het verleden, heden en de toekomst van Gouda.

• Je leest er alles over in het persbericht.
• Over Beleef het Wonder van Gouda

Femke Haijtema nieuwe directeur

De Raad van Toezicht van Museum Gouda is zeer verheugd te kunnen melden dat Femke Haijtema per 1 maart 2022 de nieuwe directeur-bestuurder van het museum wordt. De sollicitatiecommissie was unaniem enthousiast over haar kandidatuur. Haijtema volgt Marc de Beyer op; hij wordt per 1 januari 2022 directeur van Teylers Museum in Haarlem.

Op dit moment is Femke Haijtema (1977) werkzaam als directeur Tentoonstellingen en Publiekszaken bij het Fries Museum en Keramiekmuseum Princessehof. Na de opening van het nieuwe museum in 2013 was zij met haar team verantwoordelijk voor de herpositionering van het Fries Museum en ze was de drijvende kracht achter de herinrichting van het Princessehof in 2017. Met haar achtergrond als socioloog en liefde voor geschiedenis ligt haar expertise in het voor een breed publiek toegankelijk maken van verhalen over kunst en erfgoed. Onder haar hoede werden in Leeuwarden de afgelopen jaren hooggewaardeerde en goedbezochte tentoonstellingen georganiseerd zoals 'Escher op reis', 'Rembrandt & Saskia', 'Wij Vikingen', 'Gezonken Schatten' en 'Haute Bordure'. Vernieuwende educatieve programma’s wisten de musea met de stad en regio te verbinden. Naast haar museale werkzaamheden is Haijtema onder meer actief als commissievoorzitter bij het Mondriaan Fonds en is zij bestuurslid bij het internationale museumnetwerk ICOM.

Femke Haijtema over haar komst naar Gouda: “Museum Gouda heeft mijn hart veroverd. Met de historische plek en de prachtige gebouwen, met de ontroerende religieuze kunst en de bravoure van de schuttersstukken, met het bedrijvige Gouds plateel en de atmosfeer van de Haagse school. En vooral ook met de diversiteit van de omringende stad in zijn mooie middeleeuwse jas. Ik zie er enorm naar uit om, samen met het sterke team, de betekenis van het museum voor inwoners en bezoekers nog verder te vergroten.”

Ook Annelies Dalman, voorzitter van de Raad van Toezicht is enthousiast: “Wij zijn verheugd dat het ons gelukt is een waardige opvolger te vinden voor Marc de Beyer. Hij is een zeer betrokken en bevlogen directeur en heeft Museum Gouda nog steviger op de kaart gezet. We denken in Femke Haijtema een enthousiaste en kundige opvolger gevonden te hebben. Zij heeft als directeur Tentoonstellingen en Publiekszaken de Leeuwarder musea op de kaart gezet en we hebben er alle vertrouwen in dat zij de ambitieuze koers van Museum Gouda kan voortzetten, beginnend in het Goudse feestjaar.”

Marc de Beyer vertrekt naar Teylers Museum

Na bijna 5 jaar directeur te zijn geweest van Museum Gouda wordt Marc de Beyer per januari 2022 directeur van Teylers Museum. Dat maakte het Haarlemse museum zojuist bekend. Wij feliciteren Marc van harte met deze mooie stap, maar gaan hem ook heel erg missen. Teylers Museum haalt met Marc een bevlogen en zeer betrokken directeur in huis.

In februari 2017 werd Marc directeur van Museum Gouda. Onder zijn leiding organiseerden we onder meer succesvolle tentoonstellingen zoals ‘Pieter Pourbus. Meesterschilder uit Gouda’ en de verbindende dubbeltentoonstelling ‘De woonkamers van Gouda Oost’. In 2018 behaalde het museum een all time bezoekersrecord. Daarnaast staat Marc aan de wieg van de tentoonstelling die we volgend jaar – als Gouda feest viert– samen met de Sint-Janskerk organiseren: ‘Beleef het Wonder van Gouda’. Ook werd hij de laatste tijd steeds meer op straat herkend, door de presentatie van het AVRO/TROS programma ‘Nu te zien!’

Marc over zijn overstap naar het Teylers Museum: ‘Ik ben zeer verheugd op dat ik vanaf komend jaar leiding mag geven aan het prachtige Teylers Museum. Tegelijkertijd ga ik mijn gepassioneerde collega’s van Museum Gouda missen, we hebben met zijn allen de afgelopen jaren fantastische tentoonstellingen gemaakt en het museum stevig op de kaart gezet. Daar kunnen we trots op zijn!’

• Lees hier het persbericht van Teylers Museum

Spetterende opening Koele Wateren

De tentoonstelling Koele Wateren is op toepasselijke wijze geopend door Taco Dibbits, directeur van het Rijksmuseum, onze directeur Marc de Beyer en conservator Ingmar Reesing.

Even leek een feestelijke opening van de tentoonstelling in het water te vallen, maar wij laten ons de wind niet uit de zeilen nemen. Taco Dibbits, Marc de Beyer en Ingmar Reesing doopten de tentoonstelling Koele Wateren op gepaste wijze door een fles met Koel Water tegen de gevel van het Museum Gouda kapot te gooien. Zoals men vroeger het schip en de bemanning met dit gebaar zegenden, zo spraken zij nu de wens uit dat Koele Wateren op korte termijn volop koers kan zetten naar zalen vol bezoekers. Want dat deze tentoonstelling het bezoek meer dan waard is, staat als een paal boven water!

Neem alvast een kijkje bij Koele Wateren op ons YouTube kanaal .

• Meer informatie over Koele Wateren

Nieuwe aanwinsten

Museum Gouda heeft drie nieuwe werken opgenomen in de eigen collectie. Twee werken komen voort uit het project 'Stip op de horizon' en zijn exemplarisch voor het project en de eerste lockdown: 'Vertrouwen' van Maaike Hoonhout en een fotodrieluik van Sia Windig. Het derde werk is een eigentijds portret van de Goudse fotograaf Bram Tackenberg.

WC rol
Maaike Hoonhout is grafisch ontwerper en fotograaf. Voor Stip op de horizon zocht zij haar inspiratie binnenshuis en creëerde zij van haar buffetkast een horizon met de zon als natuurlijke lichtbron. De foto ‘Vertrouwen’, waarop een wc-rol de stip is, is een verwijzing naar de angst voor schaarste en tegelijkertijd een oproep tot vertrouwen. 'Van al mijn angsten is de angst voor tekort het kleinst. Er is zoveel te geven, te delen en te ontvangen.’

Natuur als inspiratiebron
Voor vele inzenders vormde de natuur een stip op de horizon. Zo ook voor fotograaf en contentspecialist Sia Windig. Over haar drieluik zegt ze: ‘Kijkend naar mijn foto's, reis ik terug naar die kleine wereld van het begin van de lockdown. Wonderlijke details op mijn dakterras en in het Houtmansplantsoen werden mijn wereld. Verrassend zoals dat loopt. De ene wereld gaat dicht, een andere wereld opent zich. Ooit zette ik als stip op de horizon een expositie met mijn foto's. Die droom is nu in het klein al uitgekomen en nog wel in het museum van mijn eigen stad. Het geeft zoveel voldoening dat de verbeelding van mijn stip ook tot anderen spreekt.’

Verbinding
Marc de Beyer, directeur van Museum Gouda: ‘We willen als stadsmuseum mensen met elkaar verbinden en verhalen vertellen. Dit project heeft beide in zich en is zó uniek, dat we een aantal werken willen bewaren voor toekomstige generaties. De wc-rol van Maaike symboliseert treffend de coronacrisis en vooral de eerste lockdown waarin Nederland aan het hamsteren sloeg. Het werk van Sia is de absolute publiekslieveling; bezoekers aan de tentoonstelling hebben massaal gestemd op haar werk.’

Criselda en achterkleindochter
Op de kleurrijke foto van Bram Tackenberg is Criselda te zien, de moeder van de bekende Goudse ‘buurtmoeder’ Dushi, met haar slapende achterkleinkind op schoot. De krachtige foto vereeuwigt een van de woonkamers in de wijk Korte Akkeren in tijden van corona. De aankoop ligt in de beleidslijn van het museum om de geschiedenis van de stad te verzamelen en zo ook eigentijdse Goudse gezichten als Criselda en achterkleindochter.

Zoektocht Bnadem

OPROEP: HELP MEE OM DE MENSEN EN VERHALEN TE VINDEN

OPROEP: HELP MEE OM DE MENSEN EN VERHALEN TE VINDEN We weten wie de mensen zijn die op de foto’s van Khalid staan. Maar niet wie op de foto’s van Robert staan, helaas. Hun namen en verhalen zijn onbekend. Met de hulp van jullie willen we dit graag veranderen. In een online galerij op de website van het museum zie je daarom de foto’s van Robert uit de jaren 60 en 70 in Gouda. Herken jij mensen op de foto’s? Wonen ze nog in Gouda? Wat is hun verhaal? Weet jij het? Laat het ons dan snel weten via

• De Mix Nederland | Bnademtot 7 januari 2024
  “Ik besloot toen de camera op te pakken. Om mensen te laten zien, die niet werden gezien.” (Robert d...